Wat zijn redelijke aanpassingen door associatie?

'Gewone' redelijke aanpassingen worden rechtstreeks toegekend aan personen met een handicap zodat ze op voet van gelijkheid met anderen aan het maatschappelijk leven kunnen deelnemen. Bijvoorbeeld door aangepaste werktijden, extra tijd om een examen af te leggen of een rolstoeltoegankelijke ingang.

Redelijke aanpassingen door associatie stellen een persoon zonder handicap in staat om redelijke aanpassingen te vragen om voor een familielid met een handicap te kunnen zorgen.

Bij een redelijke aanpassing door associatie kan het bijvoorbeeld gaan om:

• aangepast werkrooster om een kind met autisme naar diens wekelijkse afspraken bij de psycholoog te kunnen begeleiden
• extra telewerkdagen om bij een chronisch zieke ouder te kunnen blijven
• toestemming om met de auto een zone met beperkte toegang binnen te rijden om een broer of zus met een handicap te ondersteunen ...  

Unia behandelde in het verleden al verschillende individuele dossiers waarin om aanpassingen ten behoeve van familieleden van personen met een handicap werd verzocht. We geven je 2 voorbeelden van dossiers:

• Een moeder heeft 2 kinderen. Een kind is doof en heeft een autismespectrumstoornis. Dagelijks legt ze grote afstanden af tussen de gespecialiseerde school van haar zoon (de enige school van dit type in de regio), de crèche van haar dochter en haar werkplek. Dat is zwaar en stressvol. Ze vraagt om overgeplaatst te worden naar een andere vestiging om haar verplaatsingen te beperken. Haar werkgever weigert. De vakbond CSC en Unia bundelen hun krachten om haar te verdedigen, met het argument dat het om een redelijke aanpassing door associatie gaat. Ze krijgt gelijk en werkt nu op 5 minuten van de school van haar zoon (dossier behandeld door Unia).
• Een vader vraagt aangepast schoolvervoer voor zijn dochter. De aanvraag wordt geweigerd omdat er een reguliere buslijn is die de school van zijn dochter bedient vanaf een halte dicht bij hun woning. Maar zijn vrouw gebruikt een rolstoel en kan niet mee naar de halte. De vader vraagt dat de situatie van zijn vrouw wordt meegewogen (dossier behandeld door Unia).

Momenteel erkent alleen de Brusselse antidiscriminatiewetgeving expliciet het recht op redelijke aanpassingen door associatie. 

Sinds enkele jaren erkennen antidiscriminatiewetten echter wel het begrip 'discriminatie door associatie'. Dat mag niet worden verward met redelijke aanpassingen door associatie. Bij discriminatie door associatie wordt een persoon ongunstig behandeld. Niet vanwege diens eigen kenmerken, maar vanwege diens band met een andere persoon die voldoet aan een persoonskenmerk dat door de wetgeving wordt beschermd. Bijvoorbeeld: een persoon wordt ontslagen als diens werkgever verneemt dat het personeelslid een kind met een handicap heeft.

Hoewel het recht op redelijke aanpassingen door associatie niet expliciet in alle antidiscriminatiewetgeving is opgenomen, werd het in september 2025 door het Hof van Justitie van de Europese Unie erkend. Het Hof van Justitie bevestigde in arrest C-38/24 Bervidi dat de verplichting om redelijke aanpassingen door associatie te voorzien, voortvloeit uit de Europese richtlijn 2000/78. Voortaan kan je als mantelzorger dus naar de rechter stappen als een werkgever weigert je redelijke aanpassingen door associatie toe te kennen. De Belgische rechtbanken zullen vervolgens de antidiscriminatiewetgeving in het licht van dit arrest moeten interpreteren.

Unia behandelt individuele dossiers van melders die geen redelijke aanpassingen kunnen krijgen om te zorgen voor een familielid met een handicap. 

Op vraag van Equal.brussels schreven we in 2024 ook een advies in verband met de uitbreiding van het recht op redelijke aanpassingen voor de naasten van personen met een handicap. Ondertussen is dat recht ingeschreven in het Brussels Wetboek inzake de gelijkheid, de non-discriminatie en de bevordering van diversiteit. 

In het advies over redelijke aanpassingen door associatie van december 2025 richten we ons naar alle overheden om hun antidiscriminatiewetgeving aan te passen. Wij vinden dat het recht op redelijke aanpassingen door associatie in heel België in de wet moet komen. Deze erkenning is om verschillende redenen gerechtvaardigd:

• Het versterkt de inclusie van personen met een handicap door de ondersteuning die hun naasten hen dagelijks kunnen bieden, te vergemakkelijken.
• Het houdt rekening met de realiteit van mantelzorgers, die vaak te maken hebben met sociale en financiële onzekerheid als gevolg van hun ondersteunende rol. Een effectief inclusiebeleid kan hun situatie niet negeren.
• Het vult de leemtes in de Europese richtlijn over het evenwicht tussen werk en privéleven van ouders en mantelzorgers, die weliswaar bepaalde rechten op flexibele arbeidsformules biedt, maar beperkt blijft tot de werkgelegenheid en niet alle behoeften op het gebied van aanpassingen dekt.