Woordenlijst over discriminatie, haatspraak en haatmisdrijven

Agisme

Discriminatie op basis van leeftijd (ook wel leeftijdsdiscriminatie genoemd). Bijvoorbeeld omdat je te oud of te jong bent.

AI

Artificiële intelligentie (ook wel kunstmatige intelligentie). Een technologie die leert uit data waarmee het gevoed wordt. Als die data discriminerend zijn, kan de AI de ‘bias’ (vooroordeel) overnemen. 

Alternatieve maatregel

De focus ligt bij een alternatieve maatregel op leren in plaats van op straf. De maatregel kan bestaan uit alternatieve sancties of herstelgerichte interventies. Het maakt een uitwisseling mogelijk over de achtergrond, betekenis en gevolgen van discriminatie, haatmisdrijven en strafbare haatspraak.

Antisemitisme

Vorm van discriminatie of haat tegenover mensen omdat ze van Joodse afkomst zijn. Wordt ook Jodenhaat genoemd.

Benadeelde persoon

Persoon of rechtspersoon die een klacht indient bij politie of parket. Door een verklaring van benadeelde persoon in te dienen ontvang je informatie over het verloop van het gerechtelijk dossier. Ook Unia kan benadeelde persoon zijn.

Beschermd kenmerk

Persoonlijke eigenschap die wettelijk beschermd is tegen discriminatie, bijvoorbeeld huidskleur, geloof of handicap.

Bias

Onbewust vooroordeel dat je mening of gedrag beïnvloedt zonder dat je het zelf doorhebt. Bijvoorbeeld: “lesbische vrouwen gedragen zich altijd mannelijk”. 

Burgerlijke partij

Persoon of rechtspersoon die door een misdrijf schade lijdt en daarom aansluit bij een rechtszaak om een schadevergoeding te vragen. Ook Unia kan zich burgerlijke partij stellen om slachtoffers te ondersteunen of om het belang van de samenleving te verdedigen. 

COL13

Omzendbrief uit 2013 die uniforme richtlijnen bevat over de gerechtelijke strijd tegen discriminatie voor politie- en inspectiediensten, parketten en arbeidsauditoraten. In 2024 kwam er een geactualiseerde versie.

Correspondentietest

Onderzoeksmethode om discriminatie aan te tonen. 2 gelijkaardige profielen sturen exact dezelfde aanvraag, bijvoorbeeld naar een immokantoor. Het enige verschil is de familienaam.

Cyberhaat

Haatdragende berichten online, gericht op een beschermd kenmerk (bijvoorbeeld je huidskleur of seksuele oriëntatie).

Dikfobie

Afkeer of discriminatie van mensen met een grotere lichaamsomvang. Synoniem voor grossofobie.

Discriminatie

Ongerechtvaardigd verschil in behandeling. Bijvoorbeeld als je zonder reden niet aangeworven wordt omdat je ‘te oud’ bent.

Discriminatiegrond

Ander woord voor beschermd kenmerk. Dit zijn persoonskenmerken die in de antidiscriminatiewetgeving opgelijst worden. Bijvoorbeeld huidskleur, handicap, seksuele oriëntatie.

Dossier

Als Unia bevoegd is voor een melding en het slachtoffer bijstand vraagt, openen we een dossier. Daarin nemen we alle elementen op om het slachtoffer zo goed mogelijk bij te staan.

Drukpersmisdrijf

Uiting van een strafbare mening in een openbare tekst (gedrukt of online) die leidt tot een overtreding van de strafwetgeving.

Exclusieve neutraliteit

Religieuze of levensbeschouwelijke tekens mogen niet getoond worden op de werkvloer. Een islamitische hoofddoek bijvoorbeeld is dan verboden.

Genderexpressie

Hoe je je gender toont in je uiterlijk, gedrag of manier van spreken.

Genderidentiteit

Hoe je je voelt op het vlak van gender. Bijvoorbeeld of je je identificeert als man, vrouw of geen van beide.

Grossofobie

Een synoniem voor dikfobie. Afkeer of discriminatie van mensen met een grotere lichaamsomvang.

Haatmisdrijf

Misdrijf gepleegd vanuit een discriminerende drijfveer. Zo’n drijfveer kan bestaat uit haat, misprijzen of vijandigheid tegenover het slachtoffer omwille van diens huidskleur, seksuele oriëntatie of een ander beschermd kenmerk. Bijvoorbeeld omdat iemand van Joodse afkomst of gay is. 

Haatspraak

Woorden, beelden of symbolen die haat of geweld aanwakkeren. Bijvoorbeeld racistische scheldwoorden of beledigingen op sociale media. Soms is haatspraak strafbaar. Als je bijvoorbeeld een bericht deelt waarin je aanzet tot haat, dan kan je in sommige gevallen gestraft worden omdat je schade aanricht aan de maatschappij. 

Handistreaming

Aanpak of beleid waarbij je rekening houdt met het effect op personen met een handicap. Bijvoorbeeld bij de toegankelijkheid van gebouwen of websites.

Homofobie

Haat of afkeer tegenover mensen die gay zijn.

Inclusieve communicatie

Communiceren op een neutrale, toegankelijke en begrijpelijke manier zodat iedereen zich aangesproken voelt.

Inclusieve neutraliteit

Religieuze of levensbeschouwelijke tekens zijn niet verboden op de werkvloer zolang de dienstverlening neutraal blijft.

Indirecte discriminatie

Schijnbaar neutrale regel die toch benadeelt. Bijvoorbeeld: als honden verboden zijn in een ziekenhuis, zijn ook assistentiehonden niet welkom.

Institutioneel racisme

Racisme dat niet afkomstig is van één persoon, maar ingebed is in structuren van instellingen. Bijvoorbeeld als mensen met een andere huidskleur systematisch vaker gecontroleerd worden in een bepaalde politiezone.

Intersectionele discriminatie

Als je gediscrimineerd wordt omwille van verschillende persoonlijke kenmerken en die combinatie van de 2 kenmerken op elkaar inwerken. Voorbeeld: stel je een vrouw voor die moslim is (en een hoofddoek draagt). Haar situatie zal vaak minder evident zijn dan die van een man die moslim is. 

Intersekse persoon

Mensen die geboren zijn met zowel mannelijke als vrouwelijke lichaamskenmerken.

Legitiem doel

Wettelijk aanvaardbare reden om een persoon anders te behandelen. Bijvoorbeeld: een bedrijf verbiedt loshangende kledij als je in de productie werkt omwille van veiligheidsgevaar.

LGBTI+

Afkorting die verwijst naar lesbisch, gay, bi, trans, intersekse en andere.

Meervoudige discriminatie

Verschillende vormen van discriminatie tegelijk. Bijvoorbeeld: je wordt gediscrimineerd omdat je zwart en ‘oud’ bent.

Microagressie

Kleine, vaak onbewuste opmerkingen of gedragingen die kwetsend zijn voor mensen uit gemarginaliseerde groepen. Bijvoorbeeld: "Waar kom je écht vandaan?"

Mystery shopping

Techniek waarbij onderzoekers nagaan of een organisatie discriminerende verzoeken van klanten accepteert of afwijst. Bijvoorbeeld als een klant van een dienstenchequebedrijf enkel een persoon met Vlaamse roots wil.

Negationisme

Ontkenning, minimaliseren, rechtvaardigen of goedkeuren van (historische) gebeurtenissen waarvan algemeen aanvaard is dat ze plaatsvinden of hebben plaatsgevonden, m.n. ontkenning van de Holocaust.

Onderhandelde oplossing

Akkoord tussen partijen om een probleem op te lossen zonder naar de rechtbank te gaan.

Praktijktest

Test om na te gaan of er sprake is van discriminatie. Een testpersoon en controlepersoon met een gelijkaardig profiel stellen zich dan kandidaat voor dezelfde job, woning enz. Het enige verschil is hun origine, handicap, vermogen of een ander beschermd kenmerk.

Queer

Verzamelterm voor mensen die zich niet in klassieke gender- of seksuele hokjes plaatsen.

Racisme

Discriminatie op grond van vermeend ‘ras’, huidskleur, afkomst, nationale of etnische afstamming. Als je bijvoorbeeld aanzet tot haat of geweld omdat een persoon een bepaalde huidskleur heeft, is dat strafbaar.

Redelijke aanpassingen

Aanpassing die de nadelen van een onaangepaste omgeving zoveel mogelijk wegneemt voor personen met een handicap. Vaak gaat het over praktische ingrepen, bijvoorbeeld een groter computerscherm omdat je slechtziend bent.

Seksuele oriëntatie

Op wie je valt. Bijvoorbeeld iemand van het andere geslacht, hetzelfde geslacht of meer dan 1 geslacht.

Situatietest

Methode om discriminatie vast te stellen in een echte situatie. 2 volledig vergelijkbare profielen gaan langs bij een interim-, immokantoor enz. Het enige verschil is hun origine, vermogen, enz. 

SOGGI

Afkorting voor seksuele oriëntaties, geslachten, genderidentiteiten. Alternatieve term voor LGBTGI of queer.

Stereotiep

Vast en meestal fout beeld over een groep mensen. Bijvoorbeeld: alle Nederlanders zijn gierig.

Structureel racisme

Racisme ingebed in systemen, wetten of gewoontes. Bijvoorbeeld: werkzoekenden met een buitenlands klinkende naam die minder vaak uitgenodigd worden voor een sollicitatiegesprek.

Toegankelijkheid

Hoe makkelijk iedereen ergens binnen kan of kan deelnemen. Bijvoorbeeld: kan een rolstoel zonder obstakels een gebouw binnen? Zijn websites, formulieren of evenementen toegankelijk voor iedereen. Is er ook een loket als burgers problemen hebben met een digitale oplossing?

Trans

Als het geslacht dat bij de geboorte werd geregistreerd niet overeenkomt met hoe iemand zich identificeert.

Validisme

Discriminatie of vooroordelen tegenover mensen met een handicap.

Verboden gedrag

Daden die wettelijk als discriminatie worden beschouwd. Bijvoorbeeld als je een onderscheid maakt tussen mensen zonder dat dat gerechtvaardigd kan worden, als een werkgever redelijke aanpassingen weigert of als iemand opdracht geeft tot discriminatie.

Vetfobie

Een synoniem voor dikfobie of grossofobie.

Vooroordeel

Mening over iemand zonder hen echt te kennen. Bijvoorbeeld: dikke mensen doen niet aan sport.

Zelfdefiniëring

Recht om zelf te bepalen tot welke groep je behoort, bijvoorbeeld op vlak van religie of etniciteit. Dit principe wordt soms toegepast bij onderzoek. Bijvoorbeeld: een persoon met Marokkaanse roots kiest zelf of die zich Belg, Marokkaan of Belg met Marokkaanse roots noemt.