Internationaal verdrag inzake de rechten van personen met een handicap
VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap in een notendop
- Op 13 december 2006 werd het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap aangenomen door de Verenigde Naties.
- Sinds 1 augustus 2009 is het in België van kracht.
- Sinds 2011 is Unia belast met de bescherming, de promotie en de opvolging van de uitvoering van het verdrag in België. Unia staat in voor de uitvoering, de bescherming en de follow-up van de toepassing van het VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Lees meer over de toepassing van het verdrag in België.
Openen Wat staat er in het verdrag?
Het VN-verdrag huldigt 2 belangrijke principes:
- Het definieert een handicap als het resultaat van een wisselwerking tussen een persoon met een beperking en de obstakels waarmee een niet-inclusieve samenleving hem of haar confronteert.
- Het luidt een echte mentaliteitsverandering in: een mens met een handicap is niet langer iemand zonder stem of mening die afhankelijk is van hulp of liefdadigheid, maar een persoon met rechten, net als alle andere burgers.
Het verdrag stelt dat alle personen met een handicap moeten kunnen genieten van alle mensenrechten, zoals het recht op gelijkheid en non-discriminatie, het recht op toegankelijkheid, het recht op gelijkheid voor de wet, het recht op vrijheid en veiligheid van de persoon, het recht op zelfstandig wonen en deel uitmaken van de maatschappij, het recht op onderwijs, het recht op werk, enzovoort.
Soms kan een persoon met een handicap door bepaalde hindernissen zijn of haar mensenrechten niet op gelijke voet met anderen uitoefenen. Dan heeft hij of zij recht op redelijke aanpassingen om die hindernissen weg te nemen.
Het VN-verdrag hecht veel belang aan de beleidsparticipatie van personen met een handicap. Overheden moeten ervoor zorgen dat beslissingen die een impact hebben op personen met een handicap steeds worden genomen in nauw overleg met personen met een handicap (via de organisaties die hen vertegenwoordigen).
Het VN-comité voor de rechten van personen met een handicap controleert of het VN-verdrag wordt nageleefd door de landen die partij zijn bij het verdrag. Het Facultatief Protocol bij het VN-verdrag omschrijft de rol en de bevoegdheden van dit comité. Het de verantwoordelijkheid van het comité om:
- klachten te onderzoeken van personen die beweren het slachtoffer te zijn van een schending van het Verdrag door een land;
- een onderzoek in te stellen wanneer betrouwbare informatie erop wijst dat een land het Verdrag ernstig of systematisch schendt. Het VN-comité heeft die bevoegdheden alleen ten opzichte van landen die partij zijn bij het Facultatief Protocol, zoals bijvoorbeeld België;
- de ondertekenende landen te evalueren. Het comité zal er bijvoorbeeld over waken dat België de verplichtingen uit het verdrag nakomt. Om de vier jaar wordt een evaluatie uitgevoerd.
- de inhoud van de rechten uit het verdrag te verduidelijken in belangrijke General Comments (zie hieronder).
Openen Wie zijn de mensen met een handicap die onder het VN-Verdrag vallen?
Personen met een handicap worden gedefinieerd als personen met langdurige fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving. Deze brede opvatting van handicap omvat motorische handicap, chronische ziekte of aandoening, visuele handicap, auditieve handicap, verstandelijke handicap, meervoudige handicap, psychische stoornissen, autismespectrumstoornis, leerstoornissen.
Het begrip 'handicap' is veranderlijk en systemisch. Een handicap evolueert immers naargelang de aanpassingen of belemmeringen in de omgeving.
Openen Hoe het VN-Verdrag begrijpen?
Het VN-comité verduidelijkt de inhoud van de rechten uit het Verdrag in belangrijke General Comments.
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 12 van het VN-verdrag (Gelijkheid voor de wet)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 9 van het VN-verdrag (toegankelijkheid)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 6 van het VN-verdrag (vrouwen en meisjes met een handicap)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 24 van het VN-verdrag (inclusief onderwijs).
Van deze General Comment bestaat er ook een Nederlandse vertaling in klare taal. - Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 19 van het VN-verdrag (zelfstandig wonen en deel uitmaken van de maatschappij)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 5 van het VN-verdrag (Gelijkheid en non-discriminatie)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikelen 4.3 en 33.3 van het VN-verdrag (participatie van personen met een handicap)
- Verklarende tekst van het VN-comité over artikel 27 van het VN-Verdrag (werk en werkgelegenheid)
Daarnaast publiceert Unia een samenvatting van de rechtspraak op basis van het VN-verdrag. Het Hof van Justitie van de Europese Unie, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het VN-comité voor de Rechten van Personen met een Handicap zijn enkele internationale instanties die uitspraken hebben gedaan die relevant zijn om het verdrag beter te begrijpen.
Naleving van de rechten van personen met een handicap in België
Personen met een handicap hebben dezelfde rechten als ieder ander. Ze hebben ook specifieke rechten, zoals het recht op redelijke aanpassingen. Unia ziet erop toe dat de rechten van mensen met een handicap worden toegepast in België.
Analyse van rechtspraak over het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (februari 2025)
Unia biedt een overzicht van de rechtspraak over het Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap van de Verenigde Naties. Ontdek meer.
Tweede evaluatie van België door het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap (2024)
10 jaar na de eerste evaluatie is het VN-Comité voor de Rechten van Personen met een Handicap opnieuw nagegaan of de rechten van personen met een handicap worden gerespecteerd.