Wat zijn redelijke aanpassingen?
Redelijke aanpassingen nemen hindernissen weg waarmee personen met een handicap worden geconfronteerd. Daardoor kunnen ook zij werken, sporten, leren, zich informeren...
Wist je dat redelijke aanpassingen van materiële, immateriële of organisatorische aard kunnen zijn?
Definitie van een redelijke aanpassing
Een redelijke aanpassing is een concrete maatregel die de negatieve impact van een onaangepaste omgeving neutraliseert zodat een persoon met een handicap er toch aan kan participeren.
Het is dus niet de bedoeling om iemand te bevoordelen, maar om de nadelen van een onaangepaste omgeving zoveel mogelijk weg te nemen.
Wat zegt de wet?
Personen met een handicap hebben recht op inclusie. Dat recht is opgenomen in de grondwet: “iedere persoon met een handicap recht heeft op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen”.
Redelijke aanpassingen weigeren aan een persoon met een handicap is een vorm van discriminatie, tenzij de gevraagde aanpassingen een onevenredige belasting betekenen.
Voorbeelden van redelijke aanpassingen
- Veronique studeert voor verpleegkundige. Omdat ze slecht hoort, zorgt het ziekenhuis waar ze haar stage doet, voor een aangepaste stethoscoop (met versterker).
- Natascha studeert journalistiek. Ze heeft ADHD en wordt snel afgeleid door externe prikkels. Daarom kan ze haar examen in een rustige ruimte afleggen zodat ze zo weinig mogelijk wordt afgeleid.
- Gerard is getuige van een ongeval. Met de hulp van een Vlaamse gebarentolk kan hij een nauwkeurige getuigenis afleggen.
- Inès is juriste. Omdat ze blind is, gebruiken haar collega’s consequent alternatieve tekst zodat haar schermlezer de beschrijving van de beelden aan haar kan voorlezen.
Wanneer kan een redelijke aanpassing?
Als universele of collectieve oplossingen niet mogelijk of ontoereikend zijn, moeten er oplossingen op maat worden gezocht. Dat noemen we redelijke aanpassingen. Let op: redelijke aanpassingen zijn geen gunst, maar een wettelijke verplichting.
- Ze komt tegemoet aan de behoeften van de persoon met een handicap.
- Ze laat toe dat de persoon evenwaardig met andere personen kan werken, leren, sporten, leven, …
- Ze laat toe dat de activiteiten of verplaatsingen zo zelfstandig mogelijk verlopen.
- Ze garandeert de veiligheid en respecteert de waardigheid van de persoon.
Hoe weten we of een aanpassing redelijk is?
Dat wordt beoordeeld op basis van:
- prijs
- frequentie
- gebruiksduur
- gevolgen voor de organisatie
- gevolgen voor de persoon met een handicap
- gevolgen voor de omgeving
- ontbreken van evenwaardige alternatieven
- negeren van evidente of wettelijk verplichte normen
Redelijke aanpassingen in de praktijk
- Redelijke aanpassingen zijn altijd aangepast aan de individuele en specifieke noden van de persoon met een handicap. Ze kunnen materieel, immaterieel of organisatorisch van aard zijn.
- Redelijke aanpassingen zijn niet bedoeld om personen met een handicap te bevoordelen tegenover anderen. Integendeel: ze compenseren de nadelen die zij ervaren omdat de omgeving niet is aangepast.
- Soms is een redelijke aanpassing goed voor meerdere personen met een handicap. Denk bijvoorbeeld aan een gebarentolk als er meerdere slechthorenden aanwezig zijn.
Veelgestelde vragen over redelijke aanpassingen
Openen Moet je handicap officieel erkend zijn om van een redelijke aanpassing te kunnen genieten?
Nee. De antidiscriminatiewetgeving bepaalt niet dat je handicap officieel erkend moet zijn om aanspraak te kunnen maken op een redelijke aanpassing.
De wetgeving is gebaseerd op de sociale definitie van het begrip handicap zoals omschreven in het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.
Het advies van een arts of specialist of van een multidisciplinair team dat de specifieke noden van iemand aangeeft, kan wel nuttig zijn om een aanvraag voor een redelijke aanpassing te ondersteunen, zeker wanneer het om een niet-zichtbare handicap gaat.
Openen Als ik voor iemand met een handicap een redelijke aanpassing toesta, moet ik dan ook aanpassingen toestaan voor personen zonder handicap?
Nee. De redelijke aanpassingen die de antidiscriminatiewetgeving vastlegt, zijn alleen bedoeld voor mensen met een handicap.
Al kunnen ze sinds 2024 ook aan mantelzorgers worden toegestaan in het raam van de Brusselse antidiscriminatiewetgeving. Unia pleit ervoor om dit recht op ‘redelijke aanpassingen door associatie’ uit te breiden naar de andere regio’s.
Openen Wat is een ‘redelijke aanpassing door associatie’?
- Aangepaste arbeidsuren zodat een medewerker een kind met autisme naar de wekelijkse afspraken bij de psycholoog kan brengen.
- Extra telewerkdagen zodat een medewerker bij een chronisch zieke ouder kan blijven.
- Met de auto een zone met beperkte toegang mogen inrijden om een broer of zus met een handicap te kunnen bijstaan.
Ook al worden dergelijke aanpassingen niet rechtstreeks aan de persoon met een handicap verleend, toch zijn ze vaak cruciaal voor naasten die iemand met een handicap ondersteunen.
Op dit ogenblik neemt alleen de Brusselse antidiscriminatiewetgeving ze op. Unia pleit ervoor om dit recht op ‘redelijke aanpassingen door associatie’ uit te breiden naar de andere regio’s.
Openen Is er een procedure om een redelijke aanpassing aan te vragen?
Met uitzondering van de Vlaamse wetgeving voorzien de antidiscriminatiewetgevingen niet in een specifieke procedure om redelijke aanpassingen aan te vragen. In de werkomgeving kan het initiatief zowel van de werknemer zelf komen als van de werkgever die moet vaststellen dat die medewerker problemen heeft met bepaalde taken. Ook de behandelende arts, de preventieadviseur of de arbeidsgeneesheer kunnen redelijke aanpassingen voorstellen.
Meer over redelijke aanpassingen
Unia stelt vast dat steeds meer bedrijven – vooral overheidsbedrijven – interne procedures voor aanvragen tot redelijke aanpassingen uitwerken. Dankzij deze positieve ontwikkeling komt het recht op redelijke aanpassingen voor werknemers met een handicap onder de aandacht en werden richtlijnen uitgewerkt over hoe je verschillende aanvragen behandelt.
Naleving van de rechten van personen met een handicap in België
Personen met een handicap hebben specifieke rechten. Die rechten zijn terug te vinden in de Belgische wetgeving en in een verdrag van de Verenigde Naties. Hieronder kan je lezen hoe Unia toeziet op de naleving van de rechten van personen met een handicap in België.
Brochure 'Werken met een handicap: redelijke aanpassingen op het werk' (2025)
Deze brochure gaat in op de redelijke aanpassingen voor mensen met een handicap op het werk. Helemaal op maat van de verschillende spelers op de werkvloer: werkgevers, vakbonden, jobcoaches, preventieadviseurs, bedrijfsartsen en andere tussenpersonen.
Artikel 22ter in titel II van de Grondwet toegewijd aan mensen met een handicap
Artikel 22ter is bedoeld om de rechten en vrijheden van personen met een handicap te waarborgen. In 2021 ingevoerd in de Belgische Grondwet (artikel 22ter, titel II), stelt het dat "Iedere persoon met een handicap heeft recht op volledige inclusie in de samenleving, met inbegrip van het recht op redelijke aanpassingen".
Discriminatie melden
Voel je je gediscrimineerd of ben je getuige van discriminatie? Doe online je melding of bel gratis 0800 12 800 op werkdagen tussen 9.30 en 13 uur.