Discriminatie op basis van handicap (validisme)
Personen met een handicap maken volgens de gegevens van de WHO (2023) ongeveer 15% van de wereldbevolking uit. Ze worden met talloze obstakels geconfronteerd zodat ze niet voluit en efficiënt aan het sociale leven kunnen deelnemen.
Personen met een handicap worden nochtans door allerlei wet- en verdragsteksten beschermd, zoals de antidiscriminatiewetgeving, de Grondwet en het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.
Wat is discriminatie op basis van handicap?
Discriminatie op basis van handicap wordt ook wel validisme genoemd. Een handicap werd heel lang bijna exclusief beschouwd als een individueel, medisch probleem. De laatste decennia wordt die benadering terecht in vraag gesteld. Intussen kijken we niet alleen meer naar het individu, maar ook naar wat er niet goed gaat in de maatschappij. In die zin ontstaat een handicap uit de confrontatie tussen een individu – met een of meerdere beperkingen – en een omgeving die zich niet aanpast aan bepaalde eigenschappen van die persoon. De antidiscriminatiewetgeving, de Belgische Grondwet en het VN-Verdrag onderschrijven deze nieuwe benadering volledig.
Zo definieert het VN-Verdrag personen met een handicap als volgt: “personen met langdurige fysieke, mentale, verstandelijke of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving.”
Mensen kunnen gekenmerkt worden door verschillende soorten handicaps:
- dove en slechthorende mensen
- blinde en slechtziende mensen
- mensen met een motorische of fysieke handicap
- mensen met autisme
- mensen met een verstandelijke beperking
- mensen met een psychische kwetsbaarheid
- mensen met een chronische ziekte
Voorbeelden van discriminatie op grond van een handicap
- Een man met een verstandelijke beperking wil begeleid wonen, maar zijn verblijf in een voorziening voor personen met een handicap wordt tegen zijn wil in verlengd.
- Een rolstoelgebruiker kan het gemeentehuis niet in omdat er geen hellend vlak is.
- Een leerling met autisme mag niet naar de buurtschool, hoewel redelijke aanpassingen mogelijk zijn.
- Een blinde kandidaat grijpt naast een kantoorbaan, hoewel er aangepaste informaticatoepassingen bestaan.
- Een vrouw met overgewicht grijpt naast de functie van receptioniste wegens haar voorkomen.
- Een man met epilepsie mag een restaurant niet in met zijn hulphond.
- Een werkgever weigert om de werktijden aan te passen van een ouder die voor een kind met een handicap moet zorgen.
Campagne van Unia : "Ik heb een handicap en ik heb rechten'
Wat betekent het recht op autonomie en inclusie van personen met een handicap?
We gaan te vaak uit van het idee dat personen met een handicap niet in staat zijn om autonoom te leven op een plaats die ze zelf hebben gekozen. Dat idee (gebaseerd op een vooroordeel) leidt er ook toe dat de overheid investeert in instellingen voor mensen met een handicap en niet in sociale diensten. De negatieve gevolgen van deze aanpak zijn segregatie, verwaarlozing, afhankelijkheid van de familie, minder vrijheid, mishandeling en isolement.
Artikel 19 van het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap heeft betrekking op 2 wezenlijke rechten voor mensen met een handicap:
- Het recht op autonoom wonen
- Het recht op inclusie in de samenleving of in de gemeenschap
Die 2 aspecten samen maken een autonoom leven mogelijk.
Veelgestelde vragen over discriminatie op basis van handicap
Openen Heeft een persoon met een handicap dezelfde rechten als een persoon zonder handicap?
Ja, elke persoon, met of zonder handicap, heeft dezelfde rechten.
Openen In welk officieel document kan ik alle rechten van personen met een handicap terugvinden?
Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap somt al deze rechten op.
Openen Mag een persoon met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid gaan stemmen?
Ja, het stemrecht is een fundamenteel mensenrecht.
Openen Mag men een assistentiehond in een winkel, een restaurant of een museum weigeren?
Nee, dat is niet toegestaan. Gebeurt het toch, dan is dat een indirecte vorm van discriminatie. Een hulp of geleidehond is geen gezelschapsdier, maar een hulpmiddel. Iemand die zo’n hond nodig heeft, kan die niet zomaar thuislaten, net zoals een rolstoelgebruiker een rolstoel niet kan missen.
Openen Kan een persoon met een handicap bepaalde aanpassingen eisen?
Ja, een redelijke aanpassing om een omgeving aan te passen en toegankelijk te maken voor een persoon met een handicap. Zo’n maatregel compenseert de impact die een onaangepaste omgeving op een persoon met een handicap heeft.
Breed wettelijk kader
Het juridische kader met betrekking tot de fundamentele rechten van personen met een handicap in België is heel breed.
Het omvat internationale, Europese en Belgische normen (van de federale staat en van de regio’s en gemeenschappen). Al die normen zijn hiërarchisch georganiseerd. Elke norm moet overeenstemmen met alle hogere normen in de hiërarchie. De overheden die een norm goedkeuren of wijzigen, moeten rekening houden met de hogere normen.
Maar het recht bevat niet alleen wetteksten. Het steunt ook op andere bronnen, zoals de vele Belgische en internationale rechterlijke uitspraken of de werken van juristen over de rechtspraak.
Unia steunt een sociale visie op handicap
Unia verkiest een sociale boven een medische visie. Unia steunt het idee van een inclusieve samenleving en strijdt tegen discriminatie op grond van:
- antidiscriminatiewetgeving
- VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap als onafhankelijk mechanisme voor de bevordering, bescherming en follow-up van de toepassing van het verdrag in België.
Opdrachten van Unia over discriminatie op basis van handicap
- We adviseren en begeleiden mensen die zich gediscrimineerd voelen of van wie de rechten, die door het VN-Verdrag gewaarborgd zijn, niet worden gerespecteerd. Mensen kunnen een melding van discriminatie doen bij Unia.
- We informeren personen met een handicap en alle betrokken spelers over de bepalingen van de antidiscriminatiewetgeving en het VN-Verdrag.
- We waken erover dat de wetgeving en het beleid conform zijn met het VN-Verdrag en werken verslagen en aanbevelingen uit.
- We overleggen met personen met een handicap en de verenigingen die hen vertegenwoordigen, met name via onze Begeleidingscommissie.
- We evalueren België samen met het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap. Ontdek meer over de tweede evaluatie.
Meer weten over handicap
- Leer meer over redelijke aanpassingen.
- Ontdek het VN-Verdrag en de rol van Unia in de toepassing ervan.
- Lees alles over de evaluatie van het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap.
- Check meer over artikel 22ter van de Grondwet over mensen met een handicap.
- Maak kennis met de oplossingen die Unia al onderhandeld heeft over handicap.
- Volg de opleidingsmodule handicap om de wetgeving beter te begrijpen.
- Ontdek meer over het project 'Improving equality data collection in Belgium (IEDCB)' met equality data over handicap.
Meer over discriminatie
Ontdek alle discriminatiecriteriaDiscriminatie melden
Voel je je gediscrimineerd of ben je getuige van discriminatie? Doe online je melding of bel gratis 0800 12 800 op werkdagen tussen 9.30 en 13 uur.