Evaluatie door het VN-comité voor de rechten van personen met een handicap
Alle staten die het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap hebben geratificeerd, worden om de vier jaar beoordeeld op hun vorderingen. Deze beoordeling wordt verricht door het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap en volgt op een periodieke rapportageprocedure. België is twee keer geëvalueerd sinds het de Conventie heeft geratificeerd.
België werd in 2014 voor het eerst beoordeeld door het VN-comité na een normale rapportageprocedure.
De tweede evaluatie werd in september 2024 afgerond volgens een vereenvoudigde procedure. België hoefde niet langer een volledig initieel rapport in te dienen, maar moest een reeks vragen beantwoorden die door het VN-comité waren geselecteerd.
Unia, het onafhankelijke mechanisme dat verantwoordelijk is voor de opvolging van het Verdrag in België, neemt actief deel aan elke evaluatiecyclus om de rechten van personen met een handicap te verdedigen.
De tweede evaluatie van België (2024)
Sinds 2019 is het VN-Comité bezig met de voorbereiding van de tweede evaluatie van België.
- Het VN-Comité onderzoekt wat België heeft ondernomen om de rechten van PMH te waarborgen en hoe België met de finale aanbevelingen van de evaluatie uit 2014 aan de slag is gegaan.
- Het analyseert in hoeverre de Belgische samenleving inclusiever is geworden sinds de eerste evaluatie
De tweede evaluatie begon in 2019 en wordt in september 2024 afgerond volgens een vereenvoudigde procedure. België moest geen volledig initieel rapport meer indienen, maar moest antwoorden op een reeks vragen die door het VN-comité werden geselecteerd. Unia wordt deze zomer samen met het maatschappelijk middenveld in Genève verwacht om de rechten van personen met een handicap te verdedigen.
Openen 1ste stap: schriftelijke bijdragen om de lijst van vragen op te stellen
Begin 2019 hebben Unia, als onafhankelijk monitoringmechanisme van het VN-verdrag, en het maatschappelijk middenveld schriftelijke bijdragen ingediend om het VN-Comité te informeren. Ze gaven aan waar de Belgische overheden vooruitgang maakten of juist niet. Deze aanwijzingen hielpen het VN-Comité om de vragenlijst voor België op te maken.
Ontdenk deze verschillende bijdragen:
- De bijdrage van Unia (maart 2019)
- De bijdrage van BDF (Belgium Disability Forum) (februari 2019)
- De bijdrage van GRIP (Gelijke Rechten voor Ieder Persoon met een handicap) (februari 2019)
- De bijdrage van Global Initiative to End All Corporal Punishment of Children (Februari 2019)
Openen 2de stap: vergadering met het Comité
Unia, GRIP en het BDF gaven naast hun schriftelijke bijdragen voor het opstellen van de vragenlijst ook een mondelinge toelage voor het VN-Comité. Elke organisatie sprak ook individueel met de rapporteur voor België om tot een finale vragenlijst te komen.
Openen 3de stap: vragenlijst
Op basis van de eerste bevindingen heeft het VN-Comité op 30 april 2019 een vragenlijst opgesteld (“list of issues”), die België binnen een jaar moet beantwoorden.
Openen 4de stap: rapport van België
Hierin beantwoordt België de vragenlijst van het VN-Comité met een overzicht van alle nieuwe beleidsinitiatieven en wijzigingen in de wet- en regelgeving, rechtspraak en administratieve praktijken (gelinkt aan belangrijke artikels uit het Verdrag), die tussen de eerste evaluatie in 2014 en 31 december 2019 werden gerealiseerd.
Openen 5de stap: het parallel rapport van Unia
- In 2021 stelt Unia haar parallel rapport op om in het statelijk rapport van België te becommentariëren, te corrigeren en aan te vullen. Unia baseert zich onder meer op de bevraging van 1.140 personen met een handicap over de naleving van hun rechten, die op 3 december 2020 is gepubliceerd.
- In 2024 deed Unia een update van haar parallel rapport van 2021 (pdf) om meer toelichting te geven, correcties door te voeren en belangrijke elementen en informatie toe te voegen. Ontdek de samenvatting in gemakkelijk te lezen en te begrijpen taal (pdf) of bekijk de video in Vlaamse Gebarentaal. Ontdek meer over het parallel rapport voor het VN-Comité voor de rechten van personen met een handicap.
Openen 6de stap: besloten vergadering en constructieve dialoog met het comité
In augustus 2024 heeft de commissie Unia en maatschappelijke organisaties gehoord en vragen gesteld aan de autoriteiten tijdens een openbare zitting (de zogenaamde constructieve dialoog). Tijdens deze uitwisselingen kon Unia het woord nemen om de sessie te openen en te sluiten.
- Opname van de besprekingen over de artikelen 1 tot en met 13 van het Verdrag (Interventie Unia tussen 22:40 en 27:45)
- Opname van de besprekingen over de artikelen 14 tot en met 33 van het Verdrag (interventie Unia tussen 2:55 en 2:58)
Openen 7de stap: laatste observaties
Tien jaar na zijn eerste aanbevelingen publiceerde het VN-comité in september 2024 zijn tweede concluderende opmerkingen over België.
Deze omvatten:
- Positieve en negatieve aspecten en belemmeringen voor de toepassing van het Verdrag in België.
- De aanbevelingen van het VN-Comité aan België. Of deze aanbevelingen al dan niet worden uitgevoerd, zal worden meegenomen in de volgende beoordeling.
- De slotopmerkingen van 2024 zijn beschikbaar op de website van het VN-comité in het Frans, Nederlands en Engels.
Unia bepaalt zijn strategie en prioriteiten voor de komende jaren op basis van deze slotbeschouwingen. Ze zijn een essentieel instrument om Unia te helpen de verschillende autoriteiten aan te moedigen om de toepassing van het Verdrag te verbeteren.
Ontdek de tweede slotopmerkingen van het Comité aan België (2024)
De eerste evaluatie van België (2014)
Openen 1ste stap: het initieel rapport van België
België somt de acties op die de verschillende Belgische overheden, gewesten en gemeenschappen ondernamen om te voldoen aan de verplichtingen in het VN-Verdrag. Dit initieel rapport vormt de basis voor de eerste evaluatie van België.
Openen 2de stap: schaduwrapporten
Ngo’s krijgen de kans om zelf een rapport aan het VN-Comité over te maken.
Zelf een schaduwrapport indienen? De richtlijnen vind je op de website van het VN-Comité.
Openen 3de stap: parallel rapport
De Belgische staat heeft Unia het mandaat gegeven om als onafhankelijke instantie het Verdrag op te volgen en te rapporteren aan het VN-Comité bij elke evaluatie van België. Dit verslag heet een "parallel rapport".
Openen 4de stap: vragenlijst aan België
Op basis van het einitieel rapport van België, de schaduwrapporten en het parallel rapport stelt de rapporteur van het VN-Comité een "list of issues" op. Dat is een lijst met vragen naar meer verduidelijking over bepaalde thema’s.
- De "List of Issues" (2014)
De Belgische staat heeft 1 jaar de tijd om die vragen te beantwoorden.
Unia en het maatschappelijke middenveld kunnen hun feedback geven voor of na het antwoord van de staat. Eventueel kunnen ze daarbij reageren op het antwoord van de Belgische staat.
Openen 5de stap: Overleg met het Comité
Unia en het maatschappelijke middenveld kunnen tot vier weken voor de opening van de zitting verzoeken om een afzonderlijk overleg met het VN-Comité. Dat verzoek kan geweigerd worden.
Dit overleg biedt de gelegenheid om de prioriteiten in herinnering te brengen en nieuwe informatie te verstrekken of om bepaalde thema’s uit te diepen.
Openen 6de stap: Openbare zitting
Een delegatie van de Belgische staat en van Unia wonen de openbare zitting bij. De sessie is verdeeld over twee halve dagen.
De openbare zitting biedt het Comité voor de Rechten van Personen met een Handicap de gelegenheid om bijkomende vragen te stellen aan de Belgische overheden.
Naast de openbare zittingen kunnen ngo's nevenevenementen (side events) organiseren om de leden van het VN-Comité te informeren.
Openen 7de stap: Concluding Observations
Na deze uitgebreide en interactieve evaluatie maakt de rapporteur zijn slotopmerkingen bekend. Het VN-Comité bekrachtigt die en vermeldt :
- de positieve en negatieve aspecten en de factoren die de uitvoering van het Verdrag afremmen.
- de aanbevelingen van het VN-Comité aan de Belgische staat. Bij de volgende evaluatie gaat het VN-Comité dan na in hoeverre die aanbevelingen opgevolgd zijn.
Het VN-comité en de Belgische staat maken de slotopmerkingen [LVI1] bekend. Ze worden ook overgemaakt aan de Algemene Vergadering en de Economische en Sociale Raad van de Verenigde Naties.
Op basis van de slotopmerkingen bepaalt Unia zijn strategie en prioriteiten voor de volgende jaren. De slotopmerkingen zijn voor Unia een belangrijk instrument om de verschillende overheden aan te sporen om het VN-Verdrag beter uit te voeren.
De slotopmerkingen van het VN-Comité uit 2014 zijn beschikbaar in het Nederlands, Frans en Engels.
In een notendop
- Wat? België ratificeerde het Verdrag van de Verenigde Naties inzake de rechten van personen met een handicap en moet het bijgevolg naleven.
- Wanneer? De tweede evaluatie van België werd afgeleverd in september 2024.
- Wie? Het VN-comité selecteert internationale deskundigen op het gebied van handicap. Een van hen is benoemd tot rapporteur voor België.
- Waarom? Het Comité evalueert de voortgang van de uitvoering van het Verdrag in België.
- Welke rol heeft Unia? De Belgische staat heeft Unia het mandaat gegeven om als onafhankelijke instantie het Verdrag op te volgen en te rapporteren aan het VN-Comité bij elke evaluatie van België.