Ga verder naar de inhoud

Intersectionaliteit en discriminatie

Bepaalde mensen zijn vaker slachtoffer van discriminatie dan anderen omdat ze deel uitmaken van groepen met meerdere identiteiten. Dat noemen we meervoudige discriminatie. Intersectionele discriminatie is een vorm van meervoudige discriminatie. Ze raakt mensen die op meerdere vlakken kwetsbaar zijn, waardoor ze bijzonder complexe ervaringen meemaken. Bijvoorbeeld een oudere vrouw die tot een bepaalde etnische groep behoort én een handicap heeft…

In de strijd tegen ongelijkheid heeft de intersectionele aanpak tot doel om structurele en systematische vormen van onderdrukking van bepaalde groepen in onze maatschappij, onder de aandacht te brengen. Daarnaast is het ook een manier om hun rechten beter te beschermen.  

Wat is intersectionaliteit?

Intersectionaliteit is een concept dat verwijst naar situaties van meervoudige discriminatie die ervaren worden door bepaalde groepen mensen en die onderling afhankelijk zijn.

Deze discriminatie ontstaat op het kruispunt van verschillende persoonlijke eigenschappen van het individu en wordt beïnvloed door de socio-economische context en door machtsverhoudingen die hun oorsprong vinden in het kolonialisme, het patriarchaat of ook in racisme.

De antidiscriminatiewetten vermelden persoonlijke, beschermde criteria zoals gender, seksuele geaardheid, huidskleur, herkomst of ook nog geloof of levensbeschouwing… Deze beschermde criteria mogen niet leiden tot een nadelige behandeling. 

Een intersectionele benadering herleidt mensen niet tot een geheel van individuele kenmerken, maar verzekert een dynamische analyse van de discriminerende mechanismen en structuren.

Meervoudige discriminatie: voorbeelden

Meervoudige discriminatie is een vorm van discriminatie op basis van meer dan één beschermd criterium. Het kan gaan om opeenvolgende, gecumuleerde of intersectionele discriminatie. 

Openen Sluiten Opeenvolgende meervoudige discriminatie

Openen Sluiten Gecumuleerde meervoudige discriminatie

Openen Sluiten Intersectionele meervoudige discriminatie

Intersectionaliteit als juridisch en politiek middel

Bij de behandeling van dossiers zorgt intersectionaliteit voor een benadering die de specifieke ervaringen van mensen zichtbaar maakt op dat kwetsbare kruispunt van meervoudige discriminatie

Vanuit een breder perspectief kan een intersectionele benadering de focus van het individu naar de machtssystemen verschuiven en hun werking en hun impact op bepaalde categorieën van mensen analyseren. 

Voor Unia wordt intersectionaliteit zo een politieke tool om:

  • de groepen te identificeren die het hardst worden geraakt door structureel racisme en discriminatie; 
  • middelen te ontwikkelen om de groepen te bereiken die het meeste nood aan ondersteuning hebben; 
  • haar structurele werk uit te breiden door verder te kijken dan het individu en om zo tot echte inclusie te komen. 

Meervoudige discriminatie volgens de wet

De Belgische antidiscriminatiewetgeving bestaat uit verschillende wetteksten, decreten en bepalingen die betrekking hebben op de federale staat of de deelstaten. 

De federale antidiscriminatiewetten

De antidiscriminatiewetgeving bestaat uit drie federale wetten: de antiracismewet, de antidiscriminatiewet en de wet betreffende de gelijke behandeling van mannen en vrouwen, ook wel de ‘genderwet’ genoemd.

In juni 2023 keurde het federale parlement een wetsontwerp goed om gecumuleerde en intersectionele meervoudige discriminatie op te nemen in de antidiscriminatiewet.

Door in de wet rekening te houden met vormen van meervoudige discriminatie werd een grote stap gezet naar een intersectionele benadering van verschillende vormen van discriminatie. 

Gewestelijke en communautaire wetgeving

Openen Sluiten Brussels Gewest

Openen Sluiten Waals Gewest

Openen Sluiten Franse Gemeenschap

Openen Sluiten Duitstalige Gemeenschap

Intersectionaliteit en gender

Een intersectionele benadering is intrinsiek gelinkt aan de genderkwestie.

Aan de bron van de theorie over intersectionaliteit ligt het pionierswerk van zwarte feministes uit de Verenigde Staten en Groot-Brittannië (Patricia Hill Collins, Ange-Marie Hancock, Angela Davis…). Zij stelden de vermeende algemene categorie ‘vrouw’ in vraag en maakten de verschillende vormen van uitsluiting en sociale ongelijkheid van zwarte vrouwen zichtbaar. 

Het was Kimberlé Crenshaw die het concept juridisch uitwerkte. Een intersectionele benadering van discriminatie laat toe om in juridische analyses verbanden tussen gender, ras en klasse aan het licht te brengen.

Praktijkvoorbeeld: intersectionele discriminatie en hoofddoek

Op basis van een analyse van meldingen van discriminatie die tussen 2017 en 2023 zijn ontvangen, constateert Unia dat de ontvangen dossiers over het dragen van religieuze symbolen voornamelijk betrekking hebben op vrouwen van moslimgeloof die een hoofddoek dragen. 

Verschillende cijfers versterken de vaststelling dat het verbod op het dragen van religieuze symbolen en de vormen van intimidatie die daar soms mee gepaard gaan, leiden tot een ongunstige behandeling die rechtstreeks gebaseerd is op de religieuze overtuiging - in het bijzonder de islam - en vooral vrouwen treft. Het creëert dus een intersectionele onderscheid

Andere voorbeelden van intersectionele discriminatie van vrouwen

Nieuws

MIVB veroordeeld wegens dis­cri­mi­na­tie sol­li­ci­tan­te met hoofddoek

17 oktober 2022

Unia is tevreden over de uitspraak van de Brusselse arbeidsrechtbank op 3 mei 2021 in de rechtszaak tegen de Brusselse vervoersmaatschappij MIVB. Mevrouw T., Unia en de Ligue des droits humains waren naar de rechter getrokken.

Nieuws

Vrouw met een handicap? Meer kans op dis­cri­mi­na­tie en geweld

14 oktober 2022

Unia wijst de VN erop dat personen met een handicap in België een hoger risico lopen op discriminatie en geweld wanneer ze vrouw zijn.

Rechtspraak

Arbeidshof Antwerpen, afdeling Antwerpen, 4 januari 2024

Het arbeidshof kent een gecumuleerde schadevergoeding toe van drie maal zes maanden brutoloon aan een vrouw die werd ontslagen tijdens een periode van moederschapsrust.

  • Raciale kenmerken
  • Geloof of levensbeschouwing
  • Seksuele oriëntatie
  • Handicap
  • Leeftijd
  • Gezondheidstoestand
  • Fysieke eigenschap
  • Vermogen
  • Politieke overtuiging
  • Syndicale overtuiging
  • Sociale toestand of afkomst
  • Geboorte
  • Burgerlijke staat
  • Geslacht (of gender)
  • Taal