Geschiedenis van Unia

1993: oprichting van het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding

1994: oprichting van een Algemene Vergadering van Moslims en een Executieve

1995: Genocidewet en bestrijding van mensenhandel

1997: Europees Jaar tegen Racisme

1998: oprichting Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting

2003: migratie en ‘niet-raciale’ discriminatie

2011: onafhankelijke instantie voor het VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een handicap

2013: Interfederaal Gelijkekansencentrum en Federaal Migratiecentrum

2016: Unia en Myria

2018: Unia internationaal erkend als nationaal mensenrechteninstituut

2023: gedeelde bevoegdheden in Vlaanderen

Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding wordt opgericht als een onafhankelijke openbare dienst met als doel racisme te bestrijden en gelijke kansen te bevorderen. Het Centrum houdt zich bezig met onderzoek, aanbevelingen en individuele dossiers.

Het is op dat moment een pionier. Enkel in Groot-Brittannië bestaat in 1993 een vergelijkbare Commission for Racial Equality. 

Het Centrum zorgt voor een doorbraak in de kwestie van de erkenning en de vertegenwoordiging van de islam in België. Onder leiding van het Centrum gaan onderhandelingen van start met de belangrijkste moslimorganisaties in België over de oprichting van een Algemene Vergadering van Moslims en een Executieve die in 1994 door de regering wordt erkend. 

Het Centrum wordt bevoegd om een rechtszaak aan te spannen bij geschillen die binnen de toepassingssfeer vallen van de nieuwe Wet van 23 maart 1995 tot bestraffing van het ontkennen, minimaliseren, rechtvaardigen of goedkeuren van de genocide die tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Duitse nationaalsocialistische regime is gepleegd. 

Het Centrum krijgt de specifieke taak om het beleid ter bestrijding van de mensenhandel te bevorderen, te coördineren en te volgen. Die wet wordt later aangevuld met de Wet van 10 augustus 2005 met het oog op de versterking van de strijd tegen de mensenhandel en mensensmokkel en tegen praktijken van huisjesmelkers.

Het Centrum organiseert een ‘Staten-Generaal voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding’ om te praten over thema’s als de politieke participatie van vreemdelingen, onderwijs, discriminatie op de arbeidsmarkt, …

Het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting wordt bij het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding ondergebracht. Het heeft onder meer de volgende opdrachten:

• informatie over armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting inventariseren, systematiseren en analyseren
• aanbevelingen formuleren om het beleid te verbeteren
• structureel overleg organiseren met verenigingen waar armen het woord nemen 
• tweejaarlijks verslag opmaken 

Het Centrum krijgt de opdracht om de overheid te informeren over de aard en de grootte van de migratiestromen.  Daarnaast ziet het toe op het respect voor de grondrechten van vreemdelingen:

• Het volgt zowel wat op het terrein gebeurt als de complexe wetgeving nauwgezet op.  
• Het biedt eerstelijnsbijstand aan mensen die informatie willen over hun grondrechten of verblijfssituatie. 

Het Centrum wordt ook bevoegd voor zogenoemde 'niet-raciale' vormen van discriminatie op grond van handicap, seksuele geaardheid, leeftijd, geloof of overtuiging, fysieke eigenschap enzovoort. Met de Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie worden het algemene kader voor de bestrijding van discriminatie in België en de taken van het Centrum verder uitgebreid.

De federale overheid, de gemeenschappen en de gewesten wijzen Unia aan als onafhankelijke instantie, verantwoordelijk voor de uitvoering, bescherming en opvolging van de uitvoering van het VN-verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (art. 33.2 van het verdrag). Unia moet dus verzekeren dat er maatregelen worden genomen zodat personen met een handicap hun rechten volledig kunnen uitoefenen.

Het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding wordt hervormd tot 2 aparte centra: Interfederaal Gelijkekansencentrum en Federaal Migratiecentrum. 

De 2 centra krijgen een nieuwe naam:

• Het Interfederaal Gelijkekansencentrum wordt Unia. Het is verantwoordelijk voor de bestrijding van discriminatie en de bevordering van gelijke kansen.
• Het Federaal Migratiecentrum krijgt de naam Myria. Het is verantwoordelijk voor de opdrachten rond migratie, grondrechten van vreemdelingen en menswaardige behandeling.

Unia krijgt als nationale mensenrechteninstelling opnieuw de B-status van de internationale alliantie van mensenrechteninstituten (GANHRI). Die hadden we ook al als Interfederaal Gelijkekansencentrum. De internationale erkenning hangt samen met onze onafhankelijkheid, expertise en inzet voor mensenrechten. 

Sinds maart 2023 staat Unia niet meer in voor discriminatie op de Vlaamse huurmarkt, het Nederlandstalig onderwijs of de dienstverlening van De Lijn. Deze Vlaamse bevoegdheden worden verder opgevolgd door het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI). 

Haatspraak, haatmisdrijven, discriminatie op de werkvloer, horeca, commerciële activiteiten, banken en verzekeringen, consumentenrechten, rechten van patiënten, volksgezondheid, openbaar vervoer (NMBS), defensie, politie en justitie… en andere federale bevoegdheden worden ook in Vlaanderen nog altijd verder opgevolgd door Unia.