Gewichtsdiscriminatie of 'grossofobie'

Activiteit voor het grote publiek (economisch, sociaal, cultureel of politiek)
Arbeid
Bekijk alle categorieën

Vooroordelen en vijandige houdingen tegenover dikke mensen liggen aan de basis van vele vormen van discriminatie die verboden zijn door de Belgische wetgeving en internationale verdragen.

Gewichtsdiscriminatie of 'grossofobie' (grossophobie in het Frans) wordt beschouwd als een vorm van structurele discriminatie. Dikke mensen worden systematisch ongelijk behandeld in verschillende maatschappelijke domeinen, zoals gezondheidszorg, openbare plaatsen, culturele activiteiten, werk, onderwijs, enz. Het is een vorm van discriminatie die normaal gevonden wordt en waar op beleidsniveau weinig rekening mee gehouden wordt.

Waarschuwing: in deze tekst gebruiken we het woord 'dik'. We zijn ons ervan bewust dat dit woord voor veel mensen een negatieve connotatie heeft. Organisaties die strijden tegen grossofobie willen echter de term 'dik' opnieuw claimen als neutrale manier om een persoon te beschrijven. Wij nemen deze woordkeuze over en gebruiken 'dik' als neutrale term.

Wat is grossofobie?

Gewichtsdiscriminatie of 'grossofobie' is de discriminatie en stigmatisering van dikke mensen. Het kan gekoppeld worden aan verschillende beschermde kenmerken, afhankelijk van de situatie:

Fysieke of uiterlijke eigenschappen: wanneer dikke mensen gediscrimineerd worden op basis van hoe ze eruitzien (bv. door negatieve maatschappelijke vooroordelen of door stereotypen over hun gezondheid), kan dit vallen onder discriminatie op grond van een fysieke eigenschap.
Handicap: wanneer ongeschikte omgevingen (zoals te kleine stoelen) barrières opwerpen, kan dit vallen onder discriminatie op grond van handicap.

Het is belangrijk om discriminatie op basis van gewicht niet gelijk te stellen aan discriminatie op basis van gezondheidstoestand. De termen 'overgewicht' en 'obesitas' gebruik je dus beter niet in de context van grossofobie, omdat ze dikheid medicaliseren en niet neutraal zijn. Lees hoofdstuk (4.2) van ons rapport Improving Equality Data Collection in Belgium II. Je ontdekt er meer over het verschil tussen grossofobie en obesitasgerelateerde discriminatie.

Voorbeeld van grossofobie

Een man solliciteert voor een job als instructeur in een rijschool. Na een eerste gesprek ontvangt hij een e-mail waarin wordt uitgelegd dat zijn fysieke profiel ongeschikt is en waarin wordt gevraagd of hij ooit heeft overwogen om af te vallen (Arbeidsrechtbank van Luik, afdeling Dinant, 20 juni 2016).

Hoe uit grossofobie zich?

Genormaliseerde discriminatie

Mensen die dik zijn, zijn hun hele leven lang het doelwit van negatieve opmerkingen, stigmatisering, oneerlijke behandeling, beledigingen en zelfs agressie, in verschillende levensdomeinen:

Op school: spot en agressie van jongs af aan, enz.
Op het werk: vooroordelen bij aanwerving, pesterijen tussen collega's, enz.
Op openbare plaatsen: microagressies op straat, ongeschikte zitplaatsen in bioscopen of restaurants, enz.
In de media: het gebrek aan representatie van dikke mensen en het in stand houden van stereotypen over hen, enz.
In de privésfeer: huiselijk geweld, ongepaste opmerkingen, enz.
In de medische wereld: weigering van behandeling, medische nalatigheid, medisch geweld, vernedering, enz.

Als we grossofobie vanuit een structureel standpunt bekijken, zien we een vorm van discriminatie die normaal is geworden en waar in onze samenleving weinig aandacht voor is.

Grossofobie heeft niet alleen sociale en structurele gevolgen, maar ook psychologische. Stereotypen die verband houden met dik zijn, kunnen veel psychisch lijden veroorzaken. Doordat dikke mensen vaak de negatieve oordelen van de maatschappij overnemen, staan ze onder constante druk om zich aan te passen aan de (soms onbereikbare) normen. Dat kan leiden tot eetstoornissen, depressies en een verlies aan zelfvertrouwen. Dit stigma versterkt hun isolement en vergroot de sociale ongelijkheid.

Gebrekkige gezondheidszorg

Systematische discriminatie van dikke mensen in de medische wereld wordt regelmatig aangekaart:

Medische apparatuur is niet altijd geschikt. Dat kan leiden tot onjuiste metingen. Een bloeddrukmeter met een ongeschikte manchetmaat kan bijvoorbeeld zorgen voor onjuiste bloeddrukmetingen.
Behandelingen zijn soms ook minder effectief, bijvoorbeeld de morning-afterpil.
De grote focus van artsen op het gewicht kan leiden tot verkeerde of uitgestelde diagnoses, bijvoorbeeld wanneer ze geen rekening houden met een symptoom omdat ze denken dat het puur aan het gewicht te wijten is.

Deze verschillende situaties die dikke mensen ervaren, zorgen voor tragere zorg en hebben dramatische gevolgen voor hun gezondheid.

Belemmeringen voor gelijkheid op het werk

Een vrouw heeft gesolliciteerd voor een baan als winkelbediende. De manager vertelt haar dat ze niet past bij het 'bedrijfsimago' vanwege haar lichaamsbouw. Deze situaties illustreren discriminatie op basis van gewicht op de werkplek.

Werkgelegenheid is het domein waarop Unia de meeste meldingen rond grossofobie ontvangt. In de afgelopen 10 jaar zijn er 43 meldingen gedaan. Het merendeel betrof discriminatie bij aanwerving, gevolgd door gevallen van discriminerende intimidatie op de werkplek. Deze discriminatie is geworteld in hardnekkige vooroordelen: dikke mensen worden vaak gezien als minder competent, minder gemotiveerd of ongezond.

Naast de economische gevolgen is toegang tot werk essentieel voor sociale participatie en persoonlijke ontplooiing. Doordat grossofobie onzichtbaar blijft, vormt het een groot obstakel voor gelijkheid op de arbeidsmarkt.

Problemen met toegankelijkheid en reizen

Dikke mensen hebben in hun dagelijks leven ook te maken met moeilijkheden om toegang te krijgen tot zowel openbare als privéplaatsen en diensten:

geen zitplaatsen die aangepast zijn aan alle lichaamstypes in het openbaar vervoer, in vliegtuigen, in openbare toiletten, in culturele locaties, enz.
geen faciliteiten voor dikke mensen in sportfaciliteiten en andere vrijetijdsdiensten, enz.

De vereniging Fat Friendly ontwikkelde een kaart van de toegankelijkheid van ruimtes voor dikke mensen. Die geeft informatie over de toegankelijkheid van plekken.

Grossofobie en intersectionaliteit

Zoals wel vaker het geval is, kunnen mensen die slachtoffer zijn van grossofobie zich op het kruispunt met verschillende andere discriminatiecriteria bevinden. Kruispuntdenken (of intersectionaliteit) helpt om specifieke situaties van discriminatie te verklaren.

Om een situatie van discriminatie tegen een dikke persoon te begrijpen, moeten we de kruispunten bekijken waarop die persoon zich bevindt:

Heeft de persoon een handicap?
Is het een vrouw?
Is de persoon slachtoffer van racisme?
Is het iemand die in armoede leeft?

De kruising van verschillende criteria creëert situaties die specifiek zijn voor elk van hen. Een zwarte vrouw die het slachtoffer is van grossofobie zal zich niet in dezelfde situatie bevinden als een witte vrouw die het slachtoffer is van grossofobie. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat artsen andere stereotypen hebben over het gewicht van zwarte vrouwen dan over het gewicht van witte vrouwen, en dat grossofobie tegenover de zwarte vrouw daardoor een andere vorm aanneemt.

Er moet dus rekening worden gehouden met intersectionaliteit om de volledige situatie van een persoon te begrijpen.

Waarom heeft Unia zo weinig meldingen ontvangen over gewichtsdiscriminatie?

Hoewel grossofobie een wijdverspreid fenomeen is, is het nog te veel genormaliseerd in onze samenleving. Deze onzichtbaarheid draagt bij aan het lage aantal meldingen dat Unia ontvangt. Het onrecht dat dikke mensen wordt aangedaan, wordt vaak gezien als een onvermijdelijke realiteit of zelfs als een persoonlijke verantwoordelijkheid. Die stigmatisering zit ingebakken in de hoofden van mensen.

Als gevolg daarvan realiseren de betrokkenen zich niet altijd dat dergelijke discriminatie strafbaar is en dat je melding kan doen. Velen zijn zich er nog altijd niet van bewust dat discriminatie van dikke personen kan vallen onder discriminatie op basis van beschermde criteria zoals fysieke kenmerken of, in sommige gevallen, handicap. Dit gebrek aan kennis, in combinatie met het schuldgevoel en de schaamte die negatieve stereotypen met zich meebrengen, vormt een groot obstakel om een melding van discriminatie te doen.

Om deze onzichtbaarheid tegen te gaan, is het essentieel om grossofobie te erkennen als structurele discriminatie en de betrokkenen te informeren over hun rechten.

Ben jij slachtoffer of getuige van grossofobie?

Weet dat je een melding kan doen en dat we samen zoeken naar een oplossing!

Doe een melding bij Unia

Verwante inhoud

Cijfers en statistieken, Onderzoeksproject

Rapport 'Improving equality data collection in Belgium II' (2024)

14 juni 2024

Unia voerde een tweede studie uit over het verzamelen van equality data in België. Deze keer lag de focus op de criteria handicap, gezondheidstoestand en fysieke eigenschappen.

Meer lezen

Dossier

Intersectionaliteit en discriminatie

Bepaalde mensen zijn vaker slachtoffer van discriminatie dan anderen omdat ze deel uitmaken van groepen met meerdere identiteiten. Dat noemen we meervoudige discriminatie. Intersectionele discriminatie is een vorm van meervoudige discriminatie.