Ga verder naar de inhoud

Racisme

Racisme werd voor de eerste keer aan banden gelegd in 1965 door het VN-Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie. Sindsdien zijn er stappen gezet in de goede richting, maar helaas blijft racisme aanwezig. Ook in België zoals blijkt uit de cijfers van de meldingen bij Unia.

Wat is racisme?

Racisme is het idee dat het ene zogenaamde ras beter is dan het andere. Het kan de vorm aannemen van discriminatie, haatspraak of een haatmisdrijf omwille van raciale kenmerken zoals je zogenaamd ras, huidskleur, afkomst, of nationale of etnische afstamming. Waarom spreken we van ‘zogenaamd’ ras? Ras wordt in de omgangstaal wel gebruikt, maar er is geen wetenschappelijke basis om de term te gebruiken voor mensen.

Soms wordt een onderscheid gemaakt tussen deze soorten racisme:

  • Dagelijks racisme manifesteert zich in het dagelijkse leven, bijvoorbeeld in racistische uitspraken op straat of op sociale media.
  • Structureel (institutioneel) racisme heeft te maken met structurele discriminatiemechanismen, bijvoorbeeld op het vlak van huisvesting of onderwijs.
  • Georganiseerd racisme heeft te maken met groepen van mensen die zich onderling organiseren op grond van een ideologie. Daarbij willen ze door stigmatisering, marginalisering, discriminatie en zelfs ontmenselijking de superioriteit van de ene groep boven de andere doordrukken tot in de organisatie van de samenleving en de staat.

Racisme: voorbeelden

  • Collega’s van Afrikaanse origine worden systematisch gepest op het werk.
  • Een leerling krijgt van een leerkracht vaak te horen dat hij naar het beroepsonderwijs moet omdat hij van Afghaanse origine is.
  • Een persoon van Aziatische origine wordt op straat bespuwd omdat hij ziektes zou verspreiden. 
  • Een zwarte man slaat een witte man in het gezicht en roept daarbij "dat hij witte mensen haat".
  • Een Nederlander mag niet meedoen aan een sportcompetitie omdat de wedstrijd voorbehouden is aan deelnemers met de Belgische nationaliteit.
  • Enkele Romavrouwen worden aangevallen door voetbalsupporters.
  • Een man van Joodse afkomst wordt op straat belaagd.

Vormen van racisme

Racisme krijgt soms een specifieke naam wanneer het verwijst naar een specifiek beschermd kenmerk, bijvoorbeeld:

  • Antisemitisme of jodenhaat: verwijst naar het beschermd kenmerk ‘afkomst’, meer specifiek ‘joodse’ afkomst.  
  • Moslimhaat: sluit aan bij cultureel racisme waarbij de westerse cultuur zogezegd superieur zou zijn aan de islamitische cultuur. In de volksmond wordt daarvoor soms ook islamofobie gebruikt.
  • Antizwartracisme: verwijst naar het beschermd kenmerk 'huidskleur', meer specifiek mensen met een zwarte huidskleur. 
  • Romahaat: verwijst naar het beschermd kenmerk ‘etnische afstamming’ en richt zich tegen Roma en woonwagenbewoners.
  • Azianisme: verwijst naar het beschermd kenmerk 'nationale afkomst', meer specifiek Aziatische origine. 
  • Xenofobie: is vijandigheid tegenover, minachting of haat voor wat vreemd is, voor mensen met andere roots, vooral wanneer het gaat om vluchtelingen, asielzoekers of migranten.

Veelgestelde vragen over racisme

Openen Sluiten Mogen we nog het n-woord gebruiken? Is het strafbaar om racistische woorden te gebruiken?

Openen Sluiten Mag een vereniging de ebbenhouten schoen uitreiken?

Openen Sluiten De advocaat van de tegenpartij heeft me niet correct behandeld. Er werden naar mijn mening racistische opmerkingen gemaakt. Kan Unia mij helpen?

Openen Sluiten Is Zwarte Piet racistisch?

Openen Sluiten Ik heb het gevoel dat ik veel vaker gecontroleerd wordt door de politie omwille van mijn huidskleur. Mag dat?

Openen Sluiten Ik was het slachtoffer van racistische beledigingen in een café. Is dit strafbaar?

Openen Sluiten Er werd me in een winkel gevraagd mijn tas te openen voor controle. Ik vermoed dat dit omwille van mijn origine/huidskleur is. Wat kan ik doen?

Racisme in de wet

  • De Antiracismewet (1981) verbiedt discriminatie op grond van raciale kenmerken. Bepaalde vormen van racisme zijn strafbaar. De wet heet voluit de ‘Wet tot bestraffing van bepaalde door racisme of xenofobie ingegeven daden’.
  • De wet is een uitvoering van het VN-Verdrag van 21 december 1965 inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie en van de EU Rasrichtlijn 2000/43/EG van 29 juni 2000. Van belang is ook nog het EU-Kaderbesluit 2008/913/JBZ van 28 november 2008 betreffende de bestrijding van bepaalde vormen en uitingen van racisme en vreemdelingenhaat door middel van het strafrecht.
  • De wet verbiedt discriminatie op grond van nationaliteit, zogenaamd ras, huidskleur, afkomst en nationale of etnische afstamming in bepaalde domeinen van het maatschappelijk leven zoals arbeid, aanbieden van goederen en diensten, deelname aan economische, sociale, culturele of politieke activiteiten. De Antiracismewet is enkel van toepassing op de federale bevoegdheidsdomeinen. Discriminatie in de regionale bevoegdheidsdomeinen, zoals huisvesting en onderwijs, wordt geregeld in de decreten en ordonnanties van de Gemeenschappen en Gewesten.
  • De wetgever geeft de voorkeur aan een burgerrechtelijke aanpak van discriminaties. Dit betekent dat het slachtoffer een beroep kan doen op een rechtbank om de discriminatie te doen stoppen (stakingsvordering) en onder meer een (forfaitaire) schadevergoeding kan vragen. 
  • Discriminaties op grond van raciale kenmerken kunnen ook strafrechtelijk worden beteugeld als ze plaatsvinden in de domeinen werk en aanbieden van goederen en diensten. Discriminatie door een ambtenaar; aanzetten tot discriminatie, segregatie, haat of geweld; denkbeelden gegrond op rassenhaat of rassuperioriteit verspreiden en behoren tot of meewerken aan een racistische groepering zijn ook strafbaar.
  • Misdrijven die worden gepleegd vanuit een racistisch haatmotief kunnen zwaarder worden bestraft.

Meer over discriminatie

Ontdek alle discriminatiecriteria

Handicap

Discriminatie omdat je bijvoorbeeld een rolstoel gebruikt. 

Seksuele oriëntatie

Discriminatie omdat je bijvoorbeeld gay bent. Gendergerelateerde beschermde kenmerken vallen hier niet onder. 

Leeftijd

Discriminatie omdat je bijvoorbeeld oud of net jong bent.  

Discriminatie melden

Voel je je gediscrimineerd of ben je getuige van discriminatie? Doe online je melding of bel gratis 0800 12 800 op werkdagen tussen 9.30 en 13 uur.