Een veel voorkomende reden waarom mensen die zich gediscrimineerd voelen geen verdere stappen ondernemen, is de angst voor represailles, d.w.z. nadelige maatregelen door de dader van de aangeklaagde feiten als reactie op de klacht.

De vorige wet voorzag ook al in een represaillebescherming, maar de procedure was complex. Zowel mensen die meenden gediscrimineerd te zijn als getuigen konden enkel aanspraak maken op een bescherming tegen nadelige maatregelen (zoals bv. een ontslag, de weigering om een dienst te verlenen…) nadat de werkgever of dienstverlener een gedateerde en ondertekende ‘klacht’ ontving waarin schriftelijk gemotiveerd werd waarom er sprake zou zijn van discriminatie. Die ‘klacht’ moest ook per aangetekende brief verzonden worden aan de werkgever of dienstverlener. Bovendien kon alleen een beperkte groep mensen bescherming krijgen. Enkel personen die naar aanleiding van het onderzoek van een klacht schriftelijk getuigden, waren beschermd.

Voortaan zijn niet enkel mensen die schriftelijk, telefonisch of mondeling een discriminatie aankaarten beschermd, maar ook klokkenluiders, personen die (mondeling of schriftelijk) getuigen en hulp of bijstand verlenen.

De persoon die bescherming vraagt, moet enkel bewijzen dat de werkgever of dienstverlener kennis had of redelijkerwijze kennis had kunnen hebben van de melding, de getuigenis of het verlenen van hulp of bijstand. Daartoe kan de persoon die bescherming wenst een attest opvragen bij diegene waar de melding gedaan werd. Dat attest moet de data bevatten waarop verschillende acties ondernomen werden en overgemaakt worden aan de betrokkene. De melding, getuigenis, hulp of bijstand kan:  

• rechtstreeks bij de werkgever of dienstverlener
• bij de toezichthoudende inspectiediensten
• bij Unia of het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM)
• bij bemiddelingsdiensten, belangenorganisaties (zoals bv. vakbonden of organisaties zoals bv. het Platform voor patiëntenrechten)
• bij politie of gerechtelijke instanties

Deze zogenaamde Represaillewet van 7 april 2023 (B.S. 15 mei 2023) brengt wijzigingen aan in de Welzijnswet en de antidiscriminatiewetten die van kracht gaan op 1 juni 2023.

De wetswijziging komt er na een uitspraak van het Hof van Justitie (EU) in de zaak ‘Hakelbracht’ waarin geoordeeld werd dat het huidige beschermingssysteem niet voldeed aan de verplichtingen van de Europese richtlijnen. Deze zaak werd opgestart door het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM). De Europese Commissie begon hierop een inbreukprocedure waarna eerst de decreten en ordonnanties van de deelstaten gewijzigd werden en nu ook de federale antidiscriminatiewetten.

Omdat ook de Welzijnswet de represaillebescherming uit de EU-antidiscriminatierichtlijnen omzet voor pesterijen en geweld op het werk met een discriminatoir karakter, geldt dat (enkel) voor discriminatoire pesterijen of geweld het beschermingssysteem van de antidiscriminatiewetgeving van toepassing is.

Als de werkgever of dienstverlener tijdens die 12 maanden een nadelige maatregel neemt, moet deze het sluitende bewijs leveren dat de maatregel geen enkel verband houdt met het indienen van de melding of klacht, of met de inhoud ervan.

Kan dit bewijs niet ondubbelzinnig geleverd worden? Dan bestaat het herstel zoals voorheen uit een forfaitaire schadevergoeding van 6 maanden brutoloon (arbeid) of 1300 euro (buiten arbeid). De wet voorziet nu uitdrukkelijk dat die vergoeding kan worden gecombineerd met de forfaitaire schadevergoeding in geval van discriminatie en dat een re-integratieverzoek mogelijk, maar niet verplicht is.

Om te vermijden dat mensen de bescherming onterecht inroepen, is voor het eerst uitdrukkelijk een antimisbruikbepaling ingevoerd. Die voorziet dat een rechter geval per geval kan beoordelen dat de betrokkene een valse melding of klacht indiende enkel met de bedoeling om zichzelf te beschermen. In dat geval kan de rechter de betrokkene veroordelen om een schadevergoeding te betalen aan de werkgever of dienstverlener.