Merhaba ("Welkom" in het Arabisch en Turks) is tien jaar jong. De beweging ontstond uit vrouwen, mannen en transgenders met wortels in de Maghreb landen, het Midden-Oosten, Turkije en Sub-Saharisch Afrika. “Met Merhaba brachten we een nieuw verhaal”, vertelt voorzitter Said Al Nasser over het ontstaan van de organisatie. « Een Marokkaanse homo: dat bestond bij wijze van spreken niet tien jaar geleden. Een aantal van ons was voordien al actief geweest in de traditionele holebibeweging. Maar de activiteiten waren er sterk gericht op coming-out: het bekendmaken van je geaardheid aan je familie en vrienden. Wanneer je met gevoelsgenoten wilde praten, was je in die verenigingen vaak de enige "gekleurde medemens", en ook de verhalen die we er hoorden, stonden vaak ver af van de vragen waar wij mee zaten. »

« Dus kozen we ervoor om zelf een vereniging op te richten. We wilden in contact komen met gevoelsgenoten die soortgelijke vragen hadden. De nadruk in onze nieuwe organisatie moest liggen op coming-in: eigen socio-culturele activiteiten, uitgaan, enzovoort. » Merhaba kan, volgens Al Nasser, tevreden terugblikken op tien jaar werking. « Onze doelgroep kent ons via fuiven en affiches in de metro, maar ook van ons terreinwerk: we hebben een breed netwerk –van minderhedenorganisaties over andere socioculturele verenigingen tot CAW’s. De voorbije jaren zijn een werk van lange adem geweest, met allerlei vormingen, projecten en trajecten. Maar onze naamsbekendheid kan natuurlijk nog altijd verbeteren. Het is niet zo eenvoudig om met een genuanceerd discours in de media te komen. Aan de andere kant willen we ook niet zomaar naar buiten komen met een verhaal waar we niet achter staan. »

Gaybashing

Racisme tegenover holebi’s en transgenders uit etnisch-culturele minderheden is vandaag in België nog steeds een prangend probleem, volgens Al Nasser. Alleen neemt het volgens hem meer impliciete vormen aan dan vroeger. « Gevallen van gaybashing komen bijvoorbeeld hoofdzakelijk in het nieuws wanneer men een verband ziet met etnisch-culturele minderheden. In de media hoor je dan dat discriminatie tegenover holebi’s een probleem is van de moslimgemeenschap, terwijl de daders vaak niet eens moslims zijn. En wanneer er een geval is van gaybashing in bijvoorbeeld Aalst, met autochtone Vlamingen als daders, legt men dat verband met cultuur of religie helemaal niet. »

« Ik zal niet ontkennen dat homoseksualiteit gevoelig ligt bij conservatieve moslims: er is nog een lange weg te gaan om het bespreekbaar te maken, en homofobie bestaat overal. Maar men grijpt gevallen van gaybashing vandaag te vaak aan als uitvlucht om moslims als homohaters te bestempelen. Wij willen nuanceren: aan de ene kant zijn er moslims die helemaal geen probleem hebben met homoseksualiteit, aan de andere kant is homoseksualiteit bij autochtone Vlamingen nog lang niet altijd aanvaard. Men moet ook consequent zijn. Kijk naar Nederland, waar Geert Wilders zo’n probleem maakte van een homofobe uitspraak van een imam. Wanneer een priester of rabbijn zulke uitspraken doet, zwijgt men. »

« Je moet alle discriminaties tegelijk bestrijden. Als iemand bijvoorbeeld een appartement wil huren, en hij wordt daarbij gediscrimineerd hetzij omdat hij homo is, hetzij omdat hij Marokkaan is, dan blijft het resultaat hetzelfde: die persoon krijgt geen appartement. Daarom hebben we met Merhaba vorig jaar een campagne opgezet waarin we pleitten om alle vormen van discriminatie op dezelfde manier te behandelen: "Je weet waar discriminatie begint maar niet waar het eindigt". »

« Ook binnen de moslimgemeenschap willen we homoseksualiteit bespreekbaar maken. Marokkaanse vrouwen geven bijvoorbeeld vormingen in Sint-Jans-Molenbeek. Merhaba probeert vooroordelen of verkeerde beelden over homoseksualiteit binnen de moslimgemeenschap te bestrijden; we willen duidelijk maken dat seksuele geaardheid geen keuze is. Je wordt zo geboren en je kan zomaar niet op een on-off-knopje drukken. »

Vechten tegen stereotypen

« Ik zie niet in wat de meerwaarde is van een maatregel als de afschaffing van het woord ‘allochtoon’. Neem nu discriminatie op de arbeidsmarkt. Je moet de essentie van het probleem aanpakken en de werkgever duidelijk maken dat wanneer hij selecteert op naam, hij onvoldoende kijkt naar de kwaliteiten van de werknemer. Ook economisch gezien zal discriminatie zich uiteindelijk tegen de werkgever keren. Hij zal daardoor op termijn minder diversiteit in zijn personeelsbestand hebben en een deel van zijn potentiële markten verliezen. De Vlaamse economie dreigt daardoor minder competitief te worden, want ze kan minder inspelen op de veranderende gewoonten van de consument. »

« Ook al is homoseksualiteit meer algemeen aanvaard en bespreekbaar vandaag, op de werkvloer zijn er nog steeds holebi’s die zich niet willen outen uit vrees voor pesterijen. Ook in de sportwereld is er een duidelijke ondervertegenwoordiging van holebi’s. We denken nog altijd sterk in man-vrouw stereotypen, en wie als man uit de boot valt is een mietje. Ook bij autochtone Vlamingen zijn die stereotypen nog springlevend. Kijk maar hoe de reclame, of zelfs schoolboeken, uit clichés putten. We vinden onszelf dan misschien wel beschaafd en geëmancipeerd, maar die beschaving is een flinterdun laagje. Diep vanbinnen blijven we in een bepaalde routine zitten, blijven we in een bepaald stramien denken. Er zijn maar weinig mensen die zich bewust zijn van hun opvattingen en die hun handelen daaraan aanpassen. We blijven mensen in bepaalde rollen en verwachtingspatronen duwen, waar natuurlijk niet iedereen aan kan of wil voldoen. »

« Het hoofddoekenverbod was bijvoorbeeld heel duidelijk opgelegd om te tonen wie de baas is. Ik zie niet in wat de meerwaarde is van zo’n verbod. De dialoog daarover is bovendien nooit echt gevoerd met de moslima’s zelf, en eerlijk gezegd begrijp ik ook niet goed waarom een hoofddoek mensen stoort of angst aanjaagt. Men had de dialoog op een gelijk niveau kunnen aangaan. En zo ook die stigmatiserende rol waarin moslims geduwd worden, proberen te ontkrachten.» 

Kleine stapjes

« Ik denk dat we langzamerhand wel beginnen te beseffen dat onze samenleving verandert en dat we ons daaraan moeten aanpassen. Dat gebeurt met kleine stapjes, en soms zullen we stappen terugzetten. Zeker wanneer het economisch slecht gaat, zoals vandaag. Dan zie je dat het discours opnieuw meer stigmatiserend wordt. Mensen hebben weer een meer conservatieve reflex: ze zijn eerst en vooral bezorgd om hun eigen job. En dan beginnen ze bepaalde verworvenheden weer in vraag te stellen. »

« Kijk naar Frankrijk: we dachten dat het een progressief land was, maar plots komen daar tienduizenden mensen op straat tegen het homohuwelijk. In België heeft het ook lang geduurd tot het homohuwelijk eindelijk goedgekeurd werd. Het besef dat het een zuivere vorm van discriminatie is dat homo’s niet kunnen huwen voor de wet, heeft een hele tijd nodig gehad om door te dringen. Je ziet vaak een soort van schijntolerantie tegenover homoseksualiteit: zolang het niet voorkomt in je eigen familie, of in de soap die je houvast geeft, is het oké. Stereotypen zullen altijd blijven bestaan. En daar moeten we als Merhaba rond blijven werken. »

« Ook het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding blijft in dat werk een belangrijke rol hebben. Nu neemt het vooral de bemiddeling op van individuele gevallen, maar misschien zou het de interculturele dialoog ook op een hoger niveau kunnen voeren, door samenwerking met andere belangrijke spelers van het middenveld en met de etnisch-culturele minderheden zelf. En er op die manier mee voor zorgen dat de schotten tussen middenveldorganisaties verdwijnen. »

'20 jaar actie. 20 standpunten. Reflecties over de eerste opdrachten van het Centrum' zal eind juli 2013 beschikbaar zijn op www.diversiteit.be.