Is er veel minder racisme dan we zelf denken? Om die vraag te beantwoorden moeten we weten hoeveel racisme er echt is én hoeveel we denken dat er is. Rapper gezegd dan gedaan. Mevrouw Homans stelt zelf dat er nog altijd een grond van racisme is, maar voegt eraan toe dat racisme een relatief begrip is. Voor zijn 'Diversiteitsbarometer' liet het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding onderzoek uitvoeren vanuit een drievoudige benadering: wat denken mensen over racisme en diversiteit, wat doen mensen in concrete situaties, en ten slotte hoe participeren meerderheden en minderheden aan werk, onderwijs,... De resultaten zijn duidelijk: nog al te vaak worden mannen, vrouwen en kinderen louter afgerekend - en afgewezen - op grond van afkomst of huidskleur. Op de vraag of 'sommige rassen verstandiger zijn dan andere' antwoordt 32 procent van de Belgen bevestigend. Meer dan de helft van de Belgen erkent dat minderheden problemen hebben met toegang tot werk en tot discotheken, louter op grond van hun afkomst. Een directe chef uit een etnisch-culturele minderheid hebben, is voor 22 procent van de Belgen (zeer) storend. En zowat een derde van zowel de meerderheid als van de minderheden zou het (zeer) storend vinden mocht zijn zoon of dochter met een lief 'van de andere kant' thuiskomen. Dat laatste cijfer toont aan dat geen enkele bevolkingsgroep, louter op grond van zijn huidskleur of origine, per definitie vrij van racisme is - dat zou pas een behoorlijk racistische stelling zijn.

Iedereen kan al sinds jaren kennis nemen van deze en andere cijfers. Is dat meer dan we 'zelf' denken of minder? Racisme is geen gruwel en geen misdaad tegen de menselijkheid, meent mevrouw Homans. Wel: racisme staat in elk geval haaks op de waarden en de normen van de verlichting en van de mensenrechten, waar onze samenleving zich zo graag op beroept en beroemt.

Die waarden en normen willen namelijk dat men een mens, in een gegeven situatie, enkel beoordeelt op wat er écht toe doet, op zijn eigen merites dus, en niet a priori afschrijft op grond van huidskleur of afkomst, net zomin als op grond van leeftijd, seksuele geaardheid, handicap, geloof en levensbeschouwing. Onze samenleving pretendeert ten volle de rechten van minderheden te erkennen en te beschermen, en nooit van zijn meerderheid gebruik te maken om die rechten te beknotten.

Wordt racisme gebruikt als excuus voor eigen falen? Natuurlijk is dat zo. Maar het woordje 'vooral' is er het interview met mevrouw Homans echt wel te veel aan. In datzelfde artikel zegt ze dat ze hypergevoelig is voor het pesten van kinderen met flaporen of ros haar: geldt voor hen dan ook dat ze oren en haar gebruiken als excuses voor eigen falen? Songül Koç, die de aanslag van Hans Van Themsche overleefde, en die man die afgewimpeld werd door een beveiligingsfirma in het Gentse: gevallen waar racisme vooral als een excuus voor eigen falen werd gebruikt?

Goed, hoe zorgen we er dan voor dat we morgen minder racisme en discriminatie hebben dan vandaag? Als het over migratie en diversiteit gaat, pleit mevrouw Homans ervoor om de problemen bij hun naam te durven noemen én op te lossen, en niet te doen alsof alles peis en vree is - dat vindt ze hypocriet. Dat vind ik een perfecte aanpak. Maar als het enkele alinea's verder over racisme gaat, luidt het plots dat hoe meer we erover spreken, hoe meer we het voeden. Goed, we mogen nog wel spreken over discriminatie van allochtonen, maar we mogen vooral niet overdrijven. Wat ik me dan afvraag is: wie heeft er ooit gevraagd om racisme te overdrijven? Mevrouw Homans spreekt van het eeuwige happy verhaaltje alsof diversiteit alleen maar goede dingen heeft gebracht: behalve in dit en soortgelijke schrijfsels heb ik dat verhaaltje nog nergens gelezen. Kortom: een zelfverzonnen verhaaltje - waar men dan vervolgens 'echt niet aan mee doet'.

Racisme komt natuurlijk van beide kanten, en sommigen gebruiken racisme weleens als excuus voor persoonlijk falen: geen zinnig mens is het daarmee oneens. Maar dat is in geen geval een excuus om als beleidsverantwoordelijke de problemen niet bij hun naam te noemen, ze te minimaliseren, en om er geen oplossingen voor aan te dragen.

Dit opiniestuk is vandaag verschenen in De Morgen.