De handhaving van de antidiscriminatiewetgeving is op sommige vlakken gatenkaas. De praktijk wijst uit dat bijvoorbeeld homofobe teksten die aanzetten tot haat en geweld ongestraft blijven. In het huidige systeem moeten die drukpersmisdrijven, behalve als ze racistisch zijn, namelijk behandeld worden door assisen. Dat is een zware en daarom bijna nooit toegepaste procedure, wat ertoe leidt dat de auteurs van haatteksten die niet racistisch zijn in de praktijk ongestraft blijven.

Ook op andere punten schiet de wet tekort voor slachtoffers. Een werkgever die wil bezuinigen, kan vandaag een ex-kankerpatiënt ontslaan omdat die in het verleden te veel ziekteverlof nam. Dat is juridisch géén discriminatie vanwege de gezondheidstoestand. De Antidiscriminatiewet zegt namelijk niets over de gezondheidstoestand uit het verleden, alleen over de huidige en toekomstige gezondheidstoestand. De wet moet ook mensen beschermen die vroeger ziek waren en daar vandaag de gevolgen van dragen.

Sociale positie

Ook ouders die geen job vinden omdat ze geweigerd worden als alleenstaanden, beschermt de antidiscriminatiewetgeving niet. Net hetzelfde met kandidaat-huurders die telkens naast een huis grijpen omdat ze vroeger in de gevangenis zaten. Om dit beter te regelen en die groepen te beschermen, moet het criterium ‘sociale afkomst’ verruimd worden naar ‘sociale positie’

Daarnaast moet de strafwet meer misdrijven opsommen waarbij een zwaardere straf kan geëist worden als er sprake is van een haatmotief. Er zijn meer misdrijven dan degene op die lijst waarbij geweld en discriminatie samengaan. Dan denken we aan bijvoorbeeld afpersing, foltering, misbruik van gezag.

Stel je voor: een homo spreekt voor een eerste date af bij iemand thuis en wordt daar afgeperst omwille van zijn seksuele oriëntatie. Die man kan vandaag geen hoge straf eisen omdat afpersing of beroving van homo’s niet in aanmerking komt voor strafverzwaring. Dit geldt ook bij andere criteria zoals leeftijd, handicap, religieuze overtuiging.

Dure drempels

Ook op andere fronten blijft de wetgeving in gebreke. Door lage schadevergoedingen en hoge procedurekosten reageren kwetsbare slachtoffers van discriminatie schouderophalend en slepen ze daders niet voor rechter. Het gaat bijvoorbeeld om kandidaat-huurders die kunnen hard maken dat ze geweigerd worden omwille van hun huidskleur, of om een klant die geweigerd werd aan de deur van een dancing omdat vermoed werd dat hij moslim was.

Telkens lieten de slachtoffers het zo, ook al waren de bewijzen voorhanden. Door de lage forfaitaire schadevergoeding van 1.300 euro ondernemen slachtoffers vaak geen gerechtelijke stappen. Als die bedragen aangepast worden, zullen slachtoffers wellicht sneller naar rechtbank stappen om hun rechten te doen gelden.

Concreet maken

De wetgever kondigde in de  Antidiscriminatie- en Antiracismewet positieve acties aan, maar de regering zwijgt in alle talen over het concretiseren. Jammer. Kan ik tijdelijk alleen werknemers aanwerven die slecht af zijn op de arbeidsmarkt, zoals mensen met een handicap, mensen met een migratieachtergrond… Met die vraag klopten al verschillende bedrijven aan bij Unia. Vandaag kan dat niet. Doen ze het wel, dan riskeren ze gerechtelijke stappen tegen hen vanwege discriminatie. Om zulke toestanden te vermijden, moet er een Koninklijk Besluit komen dat de voorwaarden van positieve acties invult.

In vergelijking met pakweg Polen of Hongarije  heeft de wetgever een stevig en goed juridisch kader rond de antidiscriminatiewetgeving uitgewerkt. Toch is het tijd voor een update. Op sommige vlakken mist de wet namelijk armslag en schiet ze tekort voor slachtoffers. Die gaten in de wetgeving ontdekken we bij Unia door elke dag aan de zijde te staan van slachtoffers van discriminatie en samen met hen oplossingen zoeken die hen én de samenleving ten goede komen. Daarom verdient de wet bijsturing door het parlement.

Lees hier het hele evaluatierapport van Unia.