1. Breid het sociale woningaanbod fors uit

Het aanbod publieke en sociale woningen in België is erg laag in de drie gewesten. Een tekort aan woningen leidt tot een toename van discriminatie omdat verhuurders dan selectiever kunnen zijn. Bepaalde categorieën kwetsbare personen (personen met een handicap, uitkeringsgerechtigden, eenoudergezinnen en grote gezinnen enz.) hebben geen ander alternatief dan een woning te zoeken op de veel duurdere private huurmarkt. Het huuraanbod kan worden uitgebreid door meer te investeren in publieke huisvesting (en vooral in sociale huisvesting).

Unia pleit al jaren voor een groter aanbod van sociale huurwoningen en vraagt de gewestelijke overheden om hun doelstellingen voor de bouw en renovatie van publieke en sociale woningen op hun grondgebied fors naar boven bij te stellen.

2. Maak werk van huurprijsroosters die fiscaal aanlokkelijker en dwingender zijn

In artikel 23 van de Belgische Grondwet is het recht op behoorlijke huisvesting vastgelegd. De huurprijzen op de particuliere vastgoedmarkt zijn de laatste jaren echter gestaag gestegen, waardoor veel mensen nog moeilijk een woning vinden. Deze gespannen situatie wordt nog versterkt door het schrijnende tekort aan publieke en vooral sociale huisvesting in Brussel en Wallonië. In 2018 en 2019 hebben beide gewesten indicatieve huurprijsroosters ingevoerd om op basis van een reeks criteria een referentiehuurprijs voor elke woning vast te stellen. Deze niet-bindende instrumenten hebben echter tot dusver geen invloed gehad op de aanhoudende stijging van de huurprijzen.

Unia vraagt om naast de andere bestaande maatregelen en tegemoetkomingen voor huisvesting (noodwoningen, huursubsidies, SVK’s enz.) deze huurroosters te verfijnen en bindend te maken, door deze plafonds voor huurprijzen onder andere fiscaal aantrekkelijk te maken. Ook kan worden gedacht aan een gedifferentieerde belasting op huurinkomsten.

3. Harmoniseer de toewijzingsregels die sociale verhuurkantoren hanteren

Momenteel heeft elk sociaal verhuurkantoor (SVK) vrij veel flexibiliteit in de procedures voor de toewijzing van sociale woningen en in de informatie die van kandidaat-huurders wordt verlangd. We stellen vast dat deze autonomie ertoe leidt dat sommige SVK’s informatie verzamelen die niet in verhouding staat tot hun taken en die mogelijk tot discriminatie kan leiden (o.a. informatie over strafbladen).

Unia beveelt daarom aan om de regels te harmoniseren voor de toewijzing van huurwoningen die de SVK’s aanbieden, alsook de informatie die ze in het kader van de selectie van kandidaten mogen verzamelen, in het licht van hun maatschappelijke taken.

4. Richt een centraal huurwaarborgfonds op

Wanneer kandidaat-huurders een woning huren, moeten ze het equivalent van twee maanden huur als huurwaarborg op een bankrekening vastzetten. Vandaag de dag hebben heel wat mensen moeite om dit bedrag bij elkaar te krijgen. De afgelopen jaren hebben zowel het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (via het OCMW, het Woningfonds, het Brugal-fonds) als het Waals Gewest (renteloze leningen van de Société Wallonne du Crédit Social) oplossingen uitgewerkt om de huurwaarborg toch te kunnen betalen. Helaas hebben die om verschillende redenen gefaald.

Unia pleit daarom voor de oprichting van een centraal huurwaarborgfonds dat openstaat voor alle huurders (privaat/publiek). Het voordeel van een dergelijk publiek en paritair fonds is dat alle huurders gelijk worden behandeld, ongeacht hun middelen en de aard van hun inkomsten. De goedkeuring van een dergelijke maatregel zou ook het fenomeen van het niet-gebruikmaken van rechten verminderen en gevallen van discriminatie voorkomen.

5. Maak een actieplan voor meer aanpasbare woningen voor ouderen en personen met een handicap

Het gebrek aan toegankelijkheid en aanpasbaarheid van woningen vormt een groot struikelblok voor ouderen die thuis willen blijven wonen, en voor personen met een handicap die niet naar een instelling willen gaan. De uitbreiding van aanpasbare woningen, d.w.z. woningen die gemakkelijk kunnen worden aangepast aan de behoeften van de mensen die ze bewonen, is een essentieel element om de uitdagingen van een vergrijzende bevolking het hoofd te bieden en een daadwerkelijke inclusie van personen met een handicap in de samenleving mogelijk te maken.

Unia raadt de gewestelijke overheden aan om werk te maken van een actieplan om het aanbod aan publieke en private woningen fors uit te breiden. De aanpasbaarheid van woningen moet een kwaliteitscriterium worden bij nieuwbouw en grote renovaties. Daarnaast pleit Unia om een structurele denkoefening te houden over de aanpassingen van sociale woningen. Sociale huisvestingsmaatschappijen weigeren nog vaak om die door te voeren.

Unia eist dat rekening wordt gehouden met de kwetsbare situatie en de behoeften van de persoon op het vlak van sociale of leefomgeving (belang van de toegankelijkheid van de omgeving, toegang tot winkels en openbaar vervoer) bij het al dan niet verlenen van de toestemming om een woning aan te passen of om over te stappen naar een andere woning.

6. Breng artikel 221 §2 van de Brusselse Huisvestingscode in overeenstemming met het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap

Dit artikel bepaalt dat werkzaamheden om de woning aan te passen aan de situatie van een persoon met een handicap of met een verlies van autonomie aanleiding kunnen geven tot een verhoging van de huurprijs. Deze aanpassingen vallen echter onder de noemer redelijke aanpassingen, waardoor personen met een handicap de kosten niet hoeven te dragen.

Unia beveelt de autoriteiten aan dit artikel 221 §2 te wijzigen. Indien een discussie bij een bijzonder dure aanpassing leidt tot een verdeling van de kosten tussen de huurder en de verhuurder, moet dit de uitzondering zijn en kan dit geen regel in de ordonnantie zijn.

Unia raadt de wetgever aan om in plaats daarvan te verwijzen naar de criteria die zijn opgenomen in het Protocol betreffende het begrip redelijke aanpassingen in België, zodat over de redelijkheid van de aanpassingen kan worden geoordeeld.

7. Zorg ervoor dat de rechten van kwetsbare personen in nieterkende opvangdiensten worden geëerbiedigd

Unia ontvangt regelmatig meldingen over de leefomstandigheden van mensen in niet-erkende opvangdiensten of ‘piratenhuizen’. Het gaat om meldingen over psychologische en fysieke mishandeling, slechte hygiënische omstandigheden, slechte toegankelijkheid van de lokalen, een tekort aan personeel (en soms helemaal geen personeel), ongeschoold of onvoldoende opgeleid personeel. Deze plaatsen vangen kwetsbare mensen op die geen plaats vinden in erkende structuren (mensen die sterk afhankelijk zijn, daklozen, mensen met geestelijke gezondheidsproblemen enz.). De mogelijkheden om tegen deze schendingen van de rechten op te treden, zijn beperkt.

Unia roept de gewestelijke overheden op om een controle-instantie op te richten met een controleorgaan dat bevoegd is om in deze niet-erkende opvangdiensten in te grijpen. Voorts vraagt Unia om een uitgebreid onderzoek te voeren naar deze voorzieningen en naar het profiel van hun bewoners en om het personeel dat er werkt, beter op te leiden.

8. Breid het aantal ingerichte terreinen voor woonwagenbewoners fors uit

De afgelopen twintig jaar is de situatie van woonwagenbewoners, een van de kwetsbaarste en meest gediscrimineerde groepen in onze samenleving, er sterk op achteruitgegaan. Sinds enkele jaren zijn er geen terreinen meer beschikbaar in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in Wallonië stagneert de situatie al enkele jaren. Zonder een stabiele toegang tot terreinen is het onmogelijk om voor deze groep een fundamenteel beleid te voeren (toegang tot onderwijs, tot gezondheidszorg en meer in het algemeen tot sociale rechten).

Unia vraagt om in overleg met de woonwagenbewoners een voldoende aantal volledig uitgeruste, geschikte publieke terreinen in te richten met sociale opvangstructuren, waar deze mensen permanent kunnen verblijven; om particuliere terreinen te legaliseren en de ontwikkeling ervan te vergemakkelijken door de stedenbouwkundige voorschriften op elkaar af te stemmen; om tijdens de wintermaanden voldoende transitterreinen in te richten; om gedwongen uitzettingen te stoppen en uitzettingen zonder alternatieven te voorkomen; om rekening te houden met het profiel en de kwetsbaarheid van mensen (sociaal, gezondheid, leeftijd enz.); en om te zorgen voor goede informatie en communicatie over hun rechten en plichten.

Gezien de huidige situatie pleit Unia er ook voor om de inrichting en het beheer van terreinen voor woonwagenbewoners over te hevelen van de gemeenten naar de gewestelijke overheden.

9. Zorg voor structurele opleiding over de antidiscriminatiewetgeving voor alle vastgoedmakelaars

Vastgoedmakelaars discrimineren vandaag helaas nog steeds bepaalde categorieën kandidaat-huurders op grond van een beschermd criterium (bron van hun financiële inkomsten, herkomst, handicap, seksuele geaardheid, leeftijd enz.). In sommige gevallen is dit te wijten aan een gebrek aan kennis van de antidiscriminatiewetgeving, die nog steeds niet aan bod komt in de verschillende aangeboden opleidingen. De enige vereiste vandaag is het volgen van een zeer beperkte onlinecursus.

Unia eist daarom dat alle toekomstige makelaars, ongeacht de opleiding die ze volgen, structureel en verplicht een specifieke module over antidiscriminatiewetgeving krijgen als onderdeel van hun kwalificatieopleiding. Daarnaast moeten alle reeds actieve makelaars een bijscholing over dit onderwerp volgen.

10. Geef lokale besturen meer armslag en steun om huisvestingsdiscriminatie te bestrijden

Lokale besturen spelen een sleutelrol in de strijd tegen discriminatie. De gemeentelijke bevoegdheden en het feit dat lokale besturen dicht bij burgers en actoren uit de praktijk staan, zijn belangrijke hefbomen voor de acties die we opzetten. Almaar meer steden willen zelf acties tegen discriminatie op het gebied van huisvesting op hun grondgebied opzetten, maar beschikken vaak niet over de nodige middelen daarvoor. Dit is bijvoorbeeld het geval voor steden die vaak dure praktijktests willen doorvoeren en die bewustmakingsactiviteiten en opleidingen voor particuliere verhuurders en makelaars willen organiseren.

Unia vraagt de gewestelijke overheden om deze initiatieven via projectoproepen financieel te ondersteunen door specifieke budgetten ter beschikking te stellen en door op lokaal niveau goede praktijkvoorbeelden van bestrijding van discriminatie te delen.

Realiseer het recht op wonen voor iedereen (www.kiesgelijkekansen.be)

11. Maak in de Duitstalige Gemeenschap werk van een decreet over woninghuurovereenkomsten om discriminatie te bestrijden

Sinds 1 januari 2020 is de Duitstalige Gemeenschap bevoegd voor alle aangelegenheden in verband met huisvesting. Daarvoor was dit een bevoegdheid van het Waals Gewest. Daarom moet de Duitstalige Gemeenschap een eigen decreet over huurovereenkomsten voor particuliere woningen uitvaardigen.

Unia raadt aan dat deze wetgeving rekening houdt met de uitdagingen om discriminatie bij de toegang tot huisvesting te bestrijden. We denken onder andere aan de mogelijkheid voor de woninginspectie om proactieve praktijktesten uit te voeren om op discriminatie te controleren.

Verder pleiten we er ook voor om duidelijk vast te leggen welke informatie een verhuurder van een kandidaat-huurder mag vragen (gesloten lijst), zoals dit nu al het geval is in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. We wijzen er ook op dat discriminatie op grond van de aard van inkomsten verboden is.

Diversiteitsbarometer Huisvesting (unia.be)