“Met COVID-19, in een context van groeiende sociaaleconomische ongelijkheden en migraties, stellen we vast wat voor een fundamentele rol de mensenrechten spelen in ons dagelijkse leven”, zeggen de auteurs van het nieuwe rapport dat pas is verstuurd naar de Verenigde Naties. Unia werkte aan dit rapport mee als nationaal mensenrechteninstituut voor België (NMRI-B), en dit in nauwe samenwerking met Myria en het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting. “De balans is duidelijk verdeeld”, onderstrepen de auteurs.

Het Universeel Periodiek Onderzoek* is belangrijk voor ons land omdat het een tussenbalans opmaakt over de mensenrechten die aan elkaar gekoppeld zijn.

België kan beter

België is een deel van zijn engagementen nagekomen, maar kan beter doen. Zo is er bijvoorbeeld nog altijd geen wet goedgekeurd waardoor het ‘operationeel protocol’ van de Conventie tegen folteringen in ons land kan worden toegepast. Er zijn ook niet genoeg maatregelen getroffen om de mensenhandel te bestrijden. Verder zitten de meeste sociale uitkeringen nog altijd onder de armoederisicodrempel. Ze zijn niet opgetrokken om een menswaardig bestaan mogelijk te maken.

“Ons land kan beter doen als het erom gaat de mensenrechten te beschermen”, zegt Els Keytsman, directeur van Unia. “Wij erkennen dat er vooruitgang is geboekt maar er zijn zeker nog meer inspanningen nodig. Online hatespeech bijvoorbeeld maakt nog altijd talloze slachtoffers, en het recht op huisvesting is nog altijd niet gewaarborgd voor de hele bevolking.”

Toegang tot justitie

Henk Van Hootegem, coördinator van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting, kaart de situatie op het vlak van justitie aan: “Een aantal maatregelen maakte justitie minder toegankelijk voor kwetsbare groepen. Dat is bijzonder ongelukkig want het is essentieel dat mensen toegang hebben tot justitie om hun rechten te doen gelden. Positief is wel de recente wetswijziging die in een verhoging voorziet van de inkomensgrenzen voor de juridische tweedelijnsbijstand.”   

In diezelfde context van politie en justitie hamert Koen Dewulf, directeur van Myria, op het klachtrecht voor vreemdelingen zonder wettig verblijf, die slachtoffer zijn van geweld of een misdrijf. “Zij durven zelden een klacht in te dienen bij de politie, omdat ze het risico lopen om dan te worden aangehouden of uitgewezen.”  

Aanbevelingen

Het rapport van Unia, Myria en het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting bundelt een reeks bevindingen en aanbevelingen over een aantal thema’s: racisme, de rechten van LGBTI-personen, de rechten van personen met een handicap, de rechten van mensen in armoede of kwetsbare situaties, de situatie van migranten, oudere werknemers, leerlingen, het recht op werk, het recht op huisvesting, het recht op gezondheid, het recht op onderwijs, het recht op een gezinsleven of op vrijheid en veiligheid enzovoort. De drie instellingen doen samen de aanbeveling om de impact van de aanpak van de coronacrisis op de diverse grondrechten te evalueren en de negatieve gevolgen te corrigeren in overleg met het middenveld.

Het Universeel Periodiek Onderzoek is een goede gelegenheid om het debat tussen politiek en middenveld te voeden over deze fundamentele thema’s die een impact hebben op het leven van iedereen.

* De VN zullen hun Periodiek Universeel Onderzoek voor België uitvoeren in mei 2021. Dat is een vijfjaarlijks onderzoek op het vlak van de rechten van de mens. Op zo’n moment hebben andere landen de kans om aanbevelingen te formuleren die België kunnen helpen om de grondrechten te bevorderen en verdedigen. Het gaat om een oefening in dialoog met de Belgische overheid, die dan kan inspelen op de gedane aanbevelingen. Het Universeel Periodiek Onderzoek geeft aan alle landen de kans om de ‘best practices’ op het vlak van de mensenrechten uit te wisselen.

Om de VN alle noodzakelijke informatie te bezorgen over punten die bij ons nog te verbeteren zijn, worden mensenrechteninstituten, onafhankelijke publieke instellingen en verenigingen aangemoedigd om een rapport te schrijven waarin ze hun mening geven. Internationale organisaties en de Belgische staat bezorgen eigen documenten aan de VN.