80% van de mensen heeft een onzichtbare handicap

Het eerste beeld dat in ons opkomt wanneer we het over handicap hebben, is meestal een persoon in een rolstoel. Toch leeft 80% van de mensen met een onzichtbare handicap: dyslexie, aan een beroerte gerelateerde aandoeningen, autismespectrum of chronische of langdurige ziekten zoals diabetes, epilepsie of depressie zijn slechts enkele voorbeelden.

"Het is een te weinig gekende realiteit in België die aantoont dat we allemaal op een dag, op de een of andere manier, met een handicap te maken zullen krijgen", zegt Els Keytsman.

Het rapport onderlijnt dat er actie moet worden ondernomen om dit vertekend beeld van handicaps in de samenleving te veranderen. Vooroordelen zijn de voornaamste belemmering voor volledige inclusie.

Te veel integratie, te weinig inclusie

Integratie veronderstelt dat de persoon met een handicap zich aan een - als ‘normaal’ beschouwd - systeem aanpast om aan het sociale leven te kunnen deelnemen, terwijl in het geval van inclusie het de samenleving is die zich aanpast zodat iedereen op alle niveaus (wonen, gezondheid, onderwijs, werk, vervoer of vrije tijd) kan participeren. Inclusie is in het belang van iedereen, niet alleen van een zogenaamde aparte groep "mensen met een handicap".

Het rapport herinnert de verschillende Belgische autoriteiten er nog eens aan hun wettelijk kader in overeenstemming te brengen met het VN-Verdrag, ook al is in april jongstleden een artikel 22ter ingevoegd in de Belgische Grondwet waarbij de wetgever bewust kiest voor de termen "inclusie" en "personen met een handicap" in plaats van "integratie" en "gehandicapte persoon".

Een niet-inclusieve samenleving weegt financieel zwaar door

Uit verschillende enquêtes van Unia bleek al hoe duur het is om zelfstandig te proberen wonen. Een sociaal en cultureel leven is een luxe, zich verplaatsen vaak een hindernisparcours, en naar gewone scholen gaan betekent extra kosten voor de gezinnen om het gebrek aan steun te compenseren. Het vinden en behouden van een baan is moeilijk en er is een ernstig gebrek aan aangepaste sociale huisvesting. Personen met een handicap zijn voortdurend aan het strijden om hun rechten te doen gelden, met alle psychologische en fysieke kosten van dien.

"Het is aan de overheid om de verantwoordelijkheid voor  inclusie te dragen, en niet de persoon met een handicap", aldus Els Keytsman.

Het klopt dat er maatregelen zijn genomen om de uitkeringen te verhogen, maar vooralsnog laten die personen met een handicap niet toe om een behoorlijke levensstandaard te hebben.

Unia dringt er daarom bij de overheden op aan om op alle gebieden en op alle bevoegdheidsniveaus acties te ontwikkelen die gedane beloften waarmaken, met name die in het federale actieplan voor personen met een handicap dat op 16 juli door de Ministerraad werd goedgekeurd. Aangezien deze raad alleen federale bevoegdheden heeft, pleit Unia al geruime tijd voor de organisatie van een interministeriële conferentie over handicap, zodat het beleid door alle betrokken autoriteiten wordt gecoördineerd.

Budget voor echt autonoom leven

Unia betreurt tot slot dat verschillende overheden blijven vasthouden aan een institutionele visie op de leefruimten van personen met een handicap en dat ze aanzienlijk blijven investeren in nieuwe instellingen, ten koste van ondersteunende diensten voor inclusie.

Daarom pleit Unia voor het vrijmaken van de nodige budgetten om ondersteunende diensten voor inclusie, persoonlijke bijstand en inclusieve huisvesting te versterken. Dit alles met een actieplan en concreet tijdschema.

"Het is tijd dat de overheden een echt inclusieve visie aannemen die het mogelijk maakt om het genomen engagement in de Grondwet en het verbod op discriminatie concreet vorm te geven. Enkel zo kunnen we komen tot adequate wetswijzigingen en een werkelijk inclusief beleid op alle gebieden van onze samenleving", concludeert Els Keytman, directeur van Unia

Om de vier jaar evalueert de VN de staten die het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap hebben geratificeerd. De tweede evaluatie van België is aan de gang. De Belgische staat heeft zijn verslag in april 2020 bij de VN ingediend. In dit evaluatieproces is Unia belast met het opstellen van een "parallel rapport" om de door België verstrekte informatie te becommentariëren, te corrigeren of aan te vullen. Unia baseert zich hierbij op twee grote raadplegingen van mensen met een handicap en op de talrijke meldingen die het heeft ontvangen. Het rapport telt 116 vaststellingen over alle levensaspecten en alle door het Verdrag beschermde grondrechten. Unia heeft ook 82 aanbevelingen voor de Belgische autoriteiten om hun verplichtingen voor een meer inclusieve samenleving na te komen.