Inzetten op toegankelijkheid

Om onderwijs inclusief te maken, moeten alle onderdelen van het onderwijssysteem toegankelijk zijn voor alle leerlingen. Het gaat bijvoorbeeld om de schoolgebouwen, maar ook om informatie en communicatie, handboeken en lesmateriaal, onderwijsmethoden en evaluaties, ondersteuningsdiensten, klaslokalen en toiletten, speel- en sportfaciliteiten en schoolvervoer.

Die aanpassingen in toegankelijkheid komen bovendien vaak alle leerlingen ten goede. Zo kan de school een cursus bijvoorbeeld digitaal ter beschikking stellen voor een slechtziende leerling, maar tegelijk ook voor de hele klas.

Tegemoetkomen aan individuele behoeften

Inclusief onderwijs gaat uit van diversiteit. Elke leerling is anders. Daarom is het ook belangrijk dat het onderwijs kan voldoen aan de individuele behoeften van leerlingen. En dat vraagt een meer flexibele en creatieve benadering van het onderwijs en het curriculum.

Dit kan door de lesstijl aan te passen aan de uiteenlopende behoeften van de leerlingen. Zo kunnen leerkrachten focussen op verschillende leermethodes die leerlingen in staat stellen om toch goede resultaten te bereiken, en op alternatieve beoordelingsmethoden.

De overheid moet het ontwikkelen van zo’n krachtige leeromgeving aanmoedigen, bijvoorbeeld door in te zetten op universeel ontwerp in onderwijs (Universal Design for Learning).  

Universeel ontwerp als uitgangspunt

Universeel ontwerp in onderwijs betekent dat het leermateriaal, de evaluatie, de onderwijsmethode, enz. zo worden ontworpen dat ze toegankelijk zijn voor iedereen. Door van meet af aan rekening te houden met de noden van alle mogelijke leerlingen, zijn er achteraf minder specifieke aanpassingen nodig. Door drempels in het leerproces vooraf weg te werken, kunnen scholen bovendien meer optimale leerkansen creëren voor alle leerlingen.

Omdat de meeste scholen vandaag nog niet georganiseerd zijn volgens dit principe, zijn er vaak nog redelijke aanpassingen nodig voor leerlingen met een handicap. Die nood zal sterk dalen in een inclusief onderwijssysteem, al kan het dat voor sommige leerlingen toch nog redelijke aanpassingen gedaan moeten worden.  

Bekijk zeker ook ons interview met professor Deschauwer op Trainingsmateriaal inclusief onderwijs IE+ over hoe omgeving en individu aan elkaar aangepast kunnen worden. 

Vooroordelen en sociale drempels wegnemen

Bij inclusief onderwijs hoort iedereen erbij. Elke leerling moet zich dus gewaardeerd, gerespecteerd, betrokken en gehoord voelen. Hoe dit kan? Door vooroordelen aan te pakken en samen met leerlingen zelf een veilige en positieve leeromgeving op te bouwen. Om dat te bereiken, moet de school ook een efficiënt beleid rond pesten uitwerken.

Leerkrachten opleiden en ondersteunen

Moeten leerkrachten die aangepaste ondersteuning van de ene dag op de andere kunnen? Natuurlijk niet. Om inclusief onderwijs mogelijk te maken, is het essentieel dat leerkrachten en ander personeel de juiste opleiding, vorming en ondersteuning krijgen. Alleen zo zullen ze zich voldoende competent en gemotiveerd voelen om inclusie te promoten en te realiseren.

Inclusie kan bijvoorbeeld als een rode draad doorheen de lerarenopleiding getrokken worden. En leerkrachten moeten ook de mogelijkheid krijgen om zich tijdens hun loopbaan bij te scholen rond inclusie.

De overheid moet leerkrachten ook ondersteunen om inclusie waar te maken in de klas. Door bijvoorbeeld meer structurele ondersteuning in de school zelf of door co-teaching. Tot slot moeten leerkrachten waar nodig ook gemakkelijk beroep kunnen doen op ondersteuning buiten de school.   

Meer informatie?

• Lees onze brochure rond redelijke aanpassingen in het onderwijs. Je vindt er ook goede voorbeelden uit Belgische scholen.
• Op 8 en 9 oktober 2018 organiseerde Unia een internationale conferentie rond inclusief onderwijs. Daar bespraken experten hoe de overheid een inclusief onderwijssysteem kan realiseren.
• Om de CLB’s te ondersteunen, stelde Unia een leidraad op over het overleg rond redelijke aanpassingen.