Eén en ander wordt toegelicht in het jaarrapport 2019 van Unia. Vorig jaar opende Unia 2.343 dossiers. In 2018 waren dat er 2.192. In totaal waren er vorig jaar 8.478 meldingen van discriminatie, haatboodschappen en haatmisdrijven, tegenover 7.489 meldingen in 2018. Op vijf jaar tijd is het aantal meldingen bijna verdubbeld.

Hardere taal online en op straat

Markant is vooral de verharding van het discours op sociale media en op straat. “Na de verkiezingen van 26 mei 2019 werden alle remmen losgegooid”, aldus Keytsman. “Sommigen zagen in de uitslagen van die verkiezingen een vrijgeleide om zich voluit te laten gaan. De toon van het maatschappelijke debat werd harder, brutaler, agressiever.”

Die trend lijkt zich voort te zetten in 2020. “Zo ontstond er onlangs heel wat polemiek over racisme en politieoptredens in België, na de trieste dood van George Floyd in de VS. Ook dat ging gepaard met nieuwe haatboodschappen. Gelukkig zagen we ook een tegenreactie: een stroom van solidaire acties van burgers die aandrongen op maatregelen tegen structureel racisme."

Na de brandstichting in het asielcentrum te Bilzen in november vorig jaar en na mislukte pogingen om migranten op te pakken aan de Belgische kust riep eerste minister Sophie Wilmès op om aan een ‘nationaal actieplan racisme’ te werken. Unia hoopt dat 2020 het jaar wordt waarin deze belofte, die al meegaat sinds 2001, eindelijk wordt waargemaakt.

Andere gebeurtenissen die hun stempel op het voorbije jaar drukten, waren de grootschalige actie van politiediensten op terreinen voor woonwagenbewoners, de publicatie van een (langverwacht) koninklijk besluit over positieve acties en het assisenproces over de aanslag in het Joods Museum in Brussel.

Raciale criteria blijven domineren

Als we kijken naar het aantal geopende dossiers in 2019, blijkt dat dossiers op grond van raciale criteria de grootste groep blijven (951). Dossiers over handicap volgen op de tweede plaats (614). Andere belangrijke categorieën zijn dossiers over geloof & levensbeschouwing (336) en seksuele geaardheid (133).

Het werk van Unia speelt zich ook af op diverse domeinen. De domeinen werk en huisvesting, vervoer en bank- en verzekeringsproducten wegen ongeveer even zwaar, met respectievelijk 657 en 641 dossiers. Maar ook elders is er genoeg discriminerend gedrag: media (346 dossiers) en onderwijs (308) gooien ook redelijk wat gewicht in de schaal. Politie & justitie zijn goed voor 81 dossiers.

In 2019 werd voor bijna 33% van de ‘gegronde dossiers’ een buitengerechtelijke oplossing bereikt. Dat wil zeggen dat er dan een oplossing uit de bus kwam op basis van een verzoening of onderhandelingen. In achttien gevallen trok Unia naar de rechtbank. Zes keer ging het om online haatboodschappen.

Leeftijd: ongerustheid

Leeftijdsdiscriminatie tekende vorig jaar voor 143 dossiers. “Als we kijken naar het domein werk, merken we dat het aanwervingsproces tot heel wat problemen leidt (bijvoorbeeld bij het bedrijf Skeyes, het vroegere Belgocontrol); de problemen daarbij zijn het grootst voor mensen tussen 45 en 64 jaar. Jongeren klagen vaker over een moeilijke toegang tot huisvesting. En ouderen ervaren dat ze meer dan eens geen verzekering kunnen krijgen of een te hoge verzekeringspremie moeten betalen."

Op het vlak van preventie liet Unia zich vorig jaar ook niet onbetuigd. Zo spant de organisatie zich hard in om discriminatie op de arbeidsmarkt te helpen aanpakken. De sectoren hebben daar een essentiële rol te spelen en daarom is het ondertekenen van een samenwerkingsprotocol met de werkgevers een belangrijke stap. "Onze online learningtool eDiv.be werd gebruikt door 4.000 nieuwe unieke gebruikers. Je vindt er een inspiratiemenu voor bedrijven die een preventiebeleid willen uitbouwen. En we hebben ook de ‘quickscan’ gemaakt, een vragenlijst waarmee een bedrijf zijn preventiebeleid kan beoordelen om het daarna te verbeteren.”

Unia werkt ook aan meer inclusiviteit voor personen met een handicap. In diverse adviezen en rapporten leggen we uit welke drempels er zijn en hoe die kunnen worden weggewerkt.  

Unia, gelijkheidsorgaan en mensenrechteninstelling

Als nationaal mensenrechteninstituut (status B) diende Unia een parallel rapport in bij de VN over de naleving van het Internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten (IVBPR). Unia focust in het rapport op uiteenlopende onderwerpen, zoals het effect van antiterrorismemaatregelen op de mensenrechten, discriminatie en racistisch geweld, discriminatie op grond van seksuele geaardheid, internering, en de noodzaak om bepaalde artikelen van de wet te wijzigen. 

Het jaarverslag 2019 is gecombineerd met een cijferverslag. En er zijn ook regionale verslagen voor Vlaanderen (informatie per provincie) en Wallonië.